Gani MEHMETAJ
-Përftimet të marrin në qafë, të bëjnë të luash mendsh, – përpiqej të na bindte miku im Bardhi, ndërsa piqnim mish në hell e patate në prush, majë mali, një natë gushti të freskët. E shihja me mosbesim, si gjyshen time kur më fliste për fantazmat. Ashtu më dukej e shikonin edhe të tjerët, pa e prishur terezinë, duke vazhduar të shprushnim zjarrin. Lumi poshtë nesh shushurinte mistershëm rrjedhës së vet; qielli i qëndisur me yje si margaritarë xixëllues na rrinte sipër po aq i pabrenga; ndonjë meteor ndriçonte e shuhej me shpejtësi në qiellin e paskajshëm; ne tregonim qyfyre të liruar nga shtrëngesat e ditës, pinin raki e birra dhe çlodheshim nga puna stresuese e zyrës. Fundjavat shpesh i kalonim në bjeshkë.
-Të ka mbërthyer frika, a ndonjë ankth nate, – ia priti me ironi shoku tjetër, Ermali, i entuziazmuar nga nata e këndshme, – prandaj t’u kanë fanitur përftimet, – vazhdonte ai të mos e pranonte konstatimin e Bardhit. Të tjerët heshtnin dhe ëndërronin me sy hapur. Më dukej asnjëri nuk besonte në fanitje a përftime, sikurse u thoshte Bardhi, megjithëse nata gjithherë ta cyste fantazinë si stuhia që të sjellë para sysh përmbytjet.
Bardhi si të ndihej i shmangur nga mospërfillja jonë ndaj përftimeve, këmbëngulte në qëndrimin e vet. Ne s’kishim asnjë arsye t’ia prishnim, pos me ndonjë romuze, duke mos harruar të imitonim fantazmat me klithma mneri nga filmat horrorë. Ai si të mos e hetonte mosbesimin tonë, filloi me qetësi të habitshme të na fuste në rrëfimin e tij.
– Ishte fresku i mëngjesit, s’kishte as hije nate dhe as ankthe mesnate, – ia nisi Bardhi, duke na e hequr mendjen për një çast nga aroma e mishit të pjekur dhe birrat e ftohta. Ia gapërruam sytë në dritëhijet e natës e të flakëve që lëpinin terrin.
– Herën e parë përftimi i doli pak para lindjes së diellit, atëherë kur nata nuk ka ikur, ndërsa dita nuk e ka shtrirë pushtetin e vet mbi tokë e qiell. Përftimi i qëndroi mbi shtrat, frymën e saj e ndjeu në fytyrë, por s’arriti të hapte sytë. Ajo doli vrik, po aq shpejt siç hyri brenda. Ai e ndoqi prapa, por nuk e pa gjëkundi. I përgjumur ua lëshoi një sy rrugëve të zbrazëta. Një dritë e zbehtë vetmitare tundej në fund të rrugës. Gjumi nuk e zuri më.
Para dy vjetësh në të njëjtën mënyrë si përftim e pati dëgjuar jehonën e zërit të saj: e grishte ta ndihmonte. Por ai u vonua. Shkëlqimit, kështu e kishte emrin fatkeqi, nuk i shqitej nga mendja sikur pa Vesën, të dashurën me të cilën u njohën në fillim të verës, disa vjet më parë. Ai ishte student i vitit të tretë, ajo vazhdonte vitin e fundit në gjimnaz. Dashurinë e tyre s’e vërejti askush në lagje, secili shihte punët e veta. Ata i gëzoheshin njëri-tjetrit natën e ditën.
Ai vinte të premten nga kryeqyteti, për t’u kthyer të dielave në mbrëmje. Ajo e priste me padurim. Kështu vazhduan disa muaj. Pastaj ai shkoi për disa kohë në Perëndim, të mësonte gjuhën, apo të punonte në kooperativën e studenteve nuk u mor vesh.
Befas ajo vdiq, në fillim të dimrit. Fundi i saj e tronditi lagjen. Askush nuk e priste. Dukej shend e verë. Fjalët që e plotësonin kumtin, sikur nuk e pranonin vetëvrasjen. Hidhnin dyshim mbi shkaqet. Misteri e mbuloi vdekjen e papritur të vajzës së re. U tha sikur fatkeqja ngatërroi ilaçet, apo mori dozë të tepruar të hapave qetësues. Policia u pajtua me versionin e familjes, u bindën që askush s’kishte dorë në vdekjen e saj. Nuk gjetën asnjë porosi me të cilën mund të fajësohej dikush. Ajo s’la letër lamtumirës.
Pas kumtit të kobshëm, djaloshi e humbi fillin. “Ajo iku, ai jetonte”, i paska thënë mikut të tij, të cilit ia rrëfeu të gjitha.
Një kohë ai rrinte i shushatur si ta kishte goditur dikush prapa kokës me një gjë të fortë. E hante veten pse s’e mori seriozisht zërin-përftim që i erdhi një mbrëmje dimri derisa ajo ende ishte gjallë. Ndonjëri në lagje, pa e ditur lidhjen e tij me fatkeqen, kishte hetuar se studenti nuk jepej, por është e sigurt që ka dalë fiqirit. “Ka një hall”, fliste kureshtari Hasret, duke biseduar me të tjerët.
Një kohë, thonë kronistët e lagjes, djaloshi nuk u duk fare, as dërgonte habere, bënte jetën vetmitare në Perëndim. Askush nuk e lidhte vdekjen e vajzës fatkeqe me djaloshin e hutuar. Të paktë ishin ata që dinin diçka si nëpër mjegull. Pjesa më e madhe e njerëzve, sidomos e plakave besonin që vajza fatkeqe shkeli në barin e keq, sipër kodrave të qytetit, sepse, sipas plakave, ajo i pati të gjitha të mirat: e bardhë, e pashme, faqekuqe, shtatgjatë, goja vesh e m’vesh i rrinte gjithë ditën. S’kishte asnjë arsye të çonte dorë mbi trupin e vet.
Ardhja e sërishme e djaloshit në lagje, pas disa vjetësh, kur historia tragjike e vajzës gati ishte harruar, ngjalli habi e dyshime. Kalonte rrugës i heshtur, me shikim të shpërqendruar. Tregonin se si e shihnin majë malit, aty ku lumi binte me furi në shkëmbinj, ku njerëzit nuk afroheshin, sepse të merreshin mendtë e bije pingul në humnerë. Flitej sikur ishte një forcë tunduese që të yshtte të hidheshe në thepat e shkëmbit të ujëvarës.
Disa thoshin mbyturazi sikur ai vraponte pas një hijeje, apo mbase ëndërronte syhapur. Natën kalonte lagjen, i ngjitej kodrës. Kthehej kur fillonte të zbardhëllonte majave të bjeshkëve. Ndonjë rojë nate bënte be se e kishte parë në fundin e natës duke ecur i vetëm. Sa herë kalonte përskaj tij, ishte i sigurt roja e natës, djaloshi nuk shihte asgjë. Nëpër lagje filloi pëshpërima. Disa shtruan mëdyshjen: mbase është somnambul, zgjohet natën, kapton kodra për t’u kthyer sërish në shtrat pa therrë në këmbë.
Shoku i fëmijërisë vendosi me vëllanë e vogël të fatkeqit ta ndiqnin prapa. Nuk pritën shumë. Dy orë pas mesnate, ndërsa rrinin zgjuar në dhomën e ndenjjes me derë hapur, një fëshfërimë u kaloi përskaj. S’panë asgjë, as dëgjuan zë njeriu, por të dytë ishin të sigurt se dikush u përftoi. Dridhërimë e pashpjegueshme ua drodhi zemrën.
Pak çaste më vonë panë djaloshin sesi eci më vrull pranë tyre. Doli në rrugë, iu ngjit kodrës përpjetë gati me një frymë. Të dy përcjellësit ishin mësuar me kodra e bjeshkë, por ecja e shpejtë e djaloshit gati ua zuri frymën, – e ndërpreu Bardhi rrëfimin për të marrë frymë thellë, duke hetuar efektin e fjalëve që i thoshte.
Të gjithë e shihnin me kërshëri, asnjëri nuk merrej me birrat apo rakinë. Gacat ende xixëllonin në prushin bubulak.
– Edhe sot më përshkojnë të dridhura kur e kujtoj, – vazhdoi Bardhi si i përpirë nga ajo që tregonte.
– Ishte natë gushti, hëna ndriçonte jo vetëm lagjen. Gjithë qyteti lahej nga drita e zbehtë e hënës. Kodrat dukeshin të pazakonshme, të shpëlara nga një ndriçim i argjendtë, me gungat dhe luginat e pjerrëta. Përskaj burimit të lumit rrinte ai, i përhumbur. Zhurma e ujit nuk i lejonte ta dëgjonin, por qenë të sigurt se diçka fliste, ose pëshpëriste. Buzët i lëviznin, apo mbase qante? E ndiqnin nga një largësi. Nuk dinim ç’të bënim: t’i afroheshim, druanin se mund ta trembnin e të rrëzohej në humnerë. Pritën derisa të zbrazej emocionesh. Për një çast iu zhduk nga sytë. Të ketë marrë kthesën në të djathtë, një dhiare përskaj kanalit vaditës, apo të ketë rënë në humnerë? Vrapuam si të ndërkryer. Iu afruam humnerës ku uji përplasej me rrëmbim. S ’pamë gjë: uji poshtë shkumëzonte. Vrapuan dhiares pranë kanalit vaditës për ta zënë, kur e pamë me ecjen e të përhumburit. Ai dridhej nga ngashërimet kohë të gjatë duke ecur.
Nuk e shpjegonin dot pse erdhi deri këtu? Çfarë tha? Me kë foli fare pranë humnerës, ku uji binte me rrëmbim. Nuk fjetëm nga shqetësimi. S’morën guxim ta ngushëllonim, as t’ia bënim me dije se e ndoqëm, i druanim reagimit të tij. Ai vuante, sepse u vonua. Ajo nuk e përballoi vetminë e braktisjen. Ai prapë ndihej fajtor. Jehona e zërit të saj e grishte, e solli nga Perëndimi të përballej me përftimin. Ndoshta erdhi të qetësohej, ndoshta donte të sqarohej. Gati luajti mendsh. Pas disa muajsh iku sërish në Perëndim. Nuk u kthye kurrë më.
Pasi e përfundoi rrëfimin Bardhi, sekush nga ne ofshau përmallshëm: e kujtonim të pikëlluar ndonjë dashuri të humbur, na përftonin ndarje të dhimbshme, apo u pikëlluam me fatin tragjik të dy të rinjve. Nuk e komentuam. Shihnim të hutuar në zbrazësinë e territ dhe ndiqnim dritëhijet e gacave, duke shpupuritur zjarrin e mbetur. Nuk na kujtohej ta ushqenim me dru. Mbase prisnim të zbardhte dita.
Mëngjesi na zuri të shpërndarë gjithandej nëpër një rrah mali të mbledhur kruspull si foshnja në barkun e nënës.
