Nga Edland Graçi*
Pavarësisht se ndryshimi i fundit i ligjit mbi tatimin e të ardhurave, nr. 8438, datë 28.12.1998 u bë në fillim të këtij viti, u pa e arsyeshme nga autoritetet qeveritare shqiptare që ky ligj të amendohej përsëri. Projektligji i ri i propozuar nga Këshilli i Ministrave, me vendim të datës 5 mars 2014, pritet të kalojë së shpejti për votim në seancë plenare.
Çfarë ka ndryshuar specifikisht ky projektligj?
Ligji i ri nuk do të ndryshojë gjë tjetër, përveç nenit 36, i cili rregullon një aspekt të tregtisë së kompanive shumëkombëtare si brenda Shqipërisë ashtu edhe në tregjet ndërkombëtare.
Për të kuptuar detyrimet e reja që vendos ky ligj për kompanitë e lartpërmendura fillimisht duhet të saktësojmë dhe kuptojmë terminologjinë e përdorur, duke u nisur nga fakti që kjo terminologji dhe metodikë është e huazuar nga udhëzime të organizatave ndërkombëtare, modele të shteteve të tjera dhe praktika ndërkombëtare (kryesisht nga “Modeli i Transferimit të Çmimit” i Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim,OECD )
Neni 36, së bashku me një udhëzim të ministrit të Financave (pritshmërisht një udhëzim i përditësuar në bazë të ligjit të ri duhet të dalë) rregullojnë fenomenin e tregtisë ndërkombëtare të ashtuquajtur Transferim i Çmimit (Transfer Pricing).
Transferim i Çmimit quhet detyrimi (çmimi) që i vendos një kompani (shoqëri tregtare), një kompanie tjetër të lidhur ose pjesëtare të të njëjtit grup për çdo lloj transaksioni të kryer ndërmjet tyre (shitje produkti, ofrim shërbimi, financime).
Ky çmim i vendosur ndërmjet palëve duhet të jetë i njëjtë me çmimin që do të vendosej nëse palët do të ishin të pavarura. Ky quhet parimi i çmimit të lirë të tregut (Arm’s Length Principle).
Cilat kompani quhen të lidhura ose të pavarura ndërmjet tyre?
Sipas OECD-së, quhen kompani të lidhura entitetet që ndikojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë ose tërthorazi në menaxhimin, kontrollin ose kapitalin e njëra-tjetrës ose kur një i tretë ndikon mbi to.
Nga ana tjetër legjislatori shqiptar konsideron kompani të lidhura ndërmjet tyre, neni 2§4, përpos përcaktimit të OECD edhe rastin kur një person zotëron direkt ose indirekt 50% ose më shumë të kapitalit aksionar të personit tjetër juridik.
Kjo përqasje e cila është relativisht e njëjtë në rajon, konsiderohet e kufizuar ose e thjeshtëzuar krahasuar me vende të tjera të Bashkimit Evropian si Gjermania dhe Spanja. Përkatësisht legjislacioni gjerman e zgjeron konceptin e shoqërive të lidhura deri në 25% të zotërimit të kapitalit dhe ai Spanjoll deri në 5% (1% për shoqëritë e listuara).
Një nga risitë e këtij neni, që ndryshon totalisht përqasjen ndaj këtij problemi është detyrimi, i shprehur ne paragrafin 36/5, i taksapaguesit për të dokumentuar transaksionin. Ky detyrim është edhe ndryshimi thelbësor që i bëhet nenit 36. Përpara këtyre ndryshimeve, përgjegjësia për të evidentuar fenomenin e transferimit të çmimit ishte e e organeve tatimore. Kjo metodikë e rendit Shqipërinë në krah të vendeve si Gjermania, Britania apo Spanja që kanë po të njëjtën përqasje.
Për të kuptuar më mirë aplikimin e nenit dhe detyrimin e ri të kompanive mund të marrim si shembull një kompani Shqiptare (Kompania XXX) e cila është e specializuar në prodhimin dhe shitjen e një produkti (shembull: paketime Vaji Ulliri për kuzhinë). Për të shitur produktin e saj kjo kompani ka hapur një filial (Kompaninë YYY) në Kosovë, kapitali i të cilës zotërohet 100% nga kompania Shqiptare. Kompania në Kosovë pasi blen vajin nga kompania mëmë e shet këtë produkt në tregun përkatës.
Sipas rregullimit të ri, çmimi që kompania Shqiptare i vendos asaj Kosovare për produktin konsiderohet “çmim i transferuar”. Për rrjedhojë, Kompania Shqiptare detyrohet të dokumentojë këtë transaksion, sado qoftë vlera e tij (sepse ndryshe nga legjislacione të tjera, ai shqiptar nuk vendos kufizime vlerash), brenda 30 ditësh nga kërkesa e organeve tatimore. Me dokumentim kuptojmë një proces dhe analizë komplekse dhe teknike, të bërë kryesisht nga specialistë të fushës, që vërteton se çmimi i transferimit është i njëjtë me çmimin që vendoset në një treg të lirë.
Si përfundim, për të kuptuar rëndësinë e kësaj çështjeje dhe këtij neni duhet t’i referohemi faktit se në tregtinë ndërkombëtare mbi 60% e transaksioneve kryhen ndërmjet kompanive te lidhura. Kjo çon në një rrezik të cenimit të parimit të tregut të lirë dhe në evazion fiskal juridiksional dhe ndërkombëtar. Sigurisht, ka pasur raste ku kompani shumëkombëtare nuk kanë respektuar rregullat e transferimit të çmimit dhe duke përfituar nga juridiksione me nivele tatimi të ulëta (parajsa fiskale) kanë arritur të transferojnë një pjësë të mirë të kapitaleve dhe fitimeve të tyre ne këto juridiksione (përmendim këtu Rastin Praixair, 2011, grup shumëkombëtar i cili nëpërmjet strukturave të sofistikuara të organizimit të korporatës shmangte detyrimet tatimore dhe kish kryer evazion fiskal në shumën 146 milion Euro). Në kontekstin shqiptar është e vështirë të gjesh raste të tilla për shkak të strukturave te pasofistikuara te kontrollit tatimor.
Megjithatë shtetet e përparuara demokratike, janë gjithnjë e më shumë të vendosura për të rritur bashkëpunimin ndërkombëtar në këtë fushë duke nënshkruar marrëveshje bilaterale e multilaterale (shembull “Forumi i Përbashkët i BE për Transferimin e Çmimit”), duke sofistikuar legjislacionet dhe trajnuar stafet përgjegjëse kombëtare. Nisma dhe detyrime këto që do duhet t’i ndërmarrë edhe shteti shqiptar nëse pretendon integrim dhe vlerësime reciproke me shtetet e tjera evropiane dhe më gjerë.
*Avokat, Albanian Tax Association
