Poetja amerikane, Louis Gluck eshte fituesja e Çmimit Nobel në Letërsi “për zërin e saj të pagabueshëm poetik, i cili me bukurinë e thjeshtë e bën universale ekzistencën individuale”
Shkrimtarja amerikane Louise Gluck ka fituar çmimin “Nobel” për letërsi. Gluck është njohur për “bukurinë e rreptë” të punës së saj, ka thënë Akademia, që e mbikëqyr çmimin prestigjioz.
“Ajo u kurorëzua për zërin e saj karakteristik poetik, që me bukurinë e saj të rreptë e bën ekzistencën individuale universale”, njoftoi Akademia Suedeze në dhënien e çmimit.
“Çmimi i vajti Gluckut si një surprizë, por i mirëpritur, për aq sa mund të them”, tha sekretari i Akademisë suedeze të Shkencave, Mats Malm, disa minuta pasi telefonoi poeten amerikane
Çmimi i jepet personit që “ka prodhuar në fushën e letërsisë veprën më të shquar në një drejtim ideal”, shkruan BBC.
Vitin e kaluar çmimi iu nda austriakut Peter Handke, duke u përcjellë me kritika. Handke ka qenë i njohur si përkrahës i serbëve gjatë luftës në ish-Jugosllavi në vitet 1990, dhe kishte folur edhe në funeralin e ish-liderit serb Sllobodan Millosheviq, të dënuar për gjenocid e krime lufte.
Çmimi Nobel vjen me një medalje të artë dhe një shpërblim prej 1,1 milion dollarësh. Zgjedhja e vitit të shkuar e akademisë, e novelistit austriak Peter Handke, ka çuar në kritika të shumta. Handke, ka qenë një mbështetës i njohur i serbëve gjatë luftërave në ish jugosllavi në vitet 90, dhe ka folur madje edhe në funeralin e ish liderit serb, Sllobodan Milloshevic.
Mes kritikëve më të zëshëm ishte edhe PEN Amerika, që tha se ishte tronditur nga përzgjedhja e një shkrimtari që kishte përdorur zërin e tij publik për të shtrembëruar të vërtetën historike. Ceremonia e ndarjes së çmimit në dhjetor ishte bojkotuar nga ambasadorët e shumë vendeve, përfshirë ata të Bosnjës, Shqipërisë dhe Kosovës. Me përzgjedhjen e amerikanës Gluk, akademia është përpjekur kështu të përmirësojë imazhin e saj.
Për Nobelin e letërsisë, ka pasur 116 laureatë deri më sot, 15 prej të cilëve femra. Zakonisht, fituesit e marrin Nobelin nga mbreti Karl Gustav XVI në një ceremoni zyrtare në Stokholm, më 10 dhjetor, por pandemia do ta zëvendësojë atë në një ceremoni televizive që tregon laureatët që marrin çmimet në vendet e tyre.
***
Poetja amerikane Louise Glück lindi në 1943 në Neë York dhe jeton në Cambridge, Massachusetts. Përveç shkrimit të saj, ajo është profesoreshë e gjuhës angleze në Universitetin Yale, Neë Haven, Connecticut. Ajo bëri debutimin e saj në 1968 me Firstborn, dhe shumë shpejt u vlerësua si një nga poetët më të shquar në letërsinë bashkëkohore Amerikane. Ajo ka marrë disa çmime prestigjioze, mes tyre Çmimin Pulitzer (1993) dhe Çmimin Kombëtar të Librit (2014).
Louise Glück ka botuar dymbëdhjetë përmbledhje me poezi dhe disa vëllime ese për poezinë. Të gjithë karakterizohen nga një përpjekje për qartësi. Fëmijëria dhe jeta familjare, marrëdhënia e ngushtë me prindërit dhe vëllezërit e motrat, është një tematikë që ka mbetur thelbësore me të. Në poezitë e saj, vetvetja dëgjon atë që ka mbetur nga ëndrrat dhe iluzionet e saj, dhe askush nuk mund të jetë më i vështirë se ajo në përballjen me iluzionet e vetvetes. Por edhe nëse Glück nuk do ta mohonte kurrë rëndësinë e prejardhjes autobiografike, ajo nuk do të konsiderohet si një poete rrëfyese. Glück kërkon universalen, dhe në këtë ajo merr frymëzim nga mitet dhe motivet klasike, të pranishme në shumicën e veprave të saj. Zërat e Dido, Persephone dhe Eurydice – të braktisurit, të ndëshkuarit, të tradhtuarit – janë maska për një vetvete në transformim, sa personale aq edhe e vlefshme për të gjithë.
Me koleksione si Triumfi i Akilit (1985) dhe Ararat (1990) Glück gjeti një audiencë në rritje në SHBA dhe jashtë saj. Në Ararat tre karakteristika bashkohen për të përsëritur më pas në shkrimet e saj: tema e jetës familjare; inteligjencë e rreptë; dhe një sens të rafinuar të përbërjes që shënon librin si një i tërë. Glück gjithashtu ka theksuar se në këto poezi ajo kuptoi se si të përdorte diksionin e zakonshëm në poezinë e saj. Toni natyrisht mashtrues është i habitshëm. Ne hasim imazhe pothuajse brutale të drejtpërdrejta të marrëdhënieve të dhimbshme familjare. Ajo është e çiltër dhe pa kompromis, pa asnjë gjurmë stolie poetike.
Ajo zbulon shumë për poezinë e saj kur në esetë e saj Glück citon tonin urgjent te Eliot, artin e dëgjimit të brendshëm te Keats ose heshtjen vullnetare te George Oppen. Por me ashpërsinë e saj dhe mosgatishmërinë për të pranuar parime të thjeshta të besimit, ajo ngjan më shumë se çdo poete tjetër, Emily Dickinson.
Louise Glück jo vetëm që është e angazhuar nga gabimet dhe ndryshimi i kushteve të jetës, ajo është gjithashtu një poete e ndryshimit rrënjësor dhe rilindjes, ku hapi përpara bëhet nga një ndjenjë e thellë e humbjes. Në një nga koleksionet e saj më të lavdëruara, Irisi i egër (1992), për të cilin ajo u vlerësua me Çmimin Pulitzer, ajo përshkruan kthimin e mrekullueshëm të jetës pas dimrit në poezinë “Dëbora”.
Averno (2006) është një koleksion mjeshtëror, një interpretim vizionar i mitit të zbritjes së Persephone në ferr në robërinë e Hades, perëndisë së vdekjes. Titulli vjen nga krateri në perëndim të Napolit që nga Romakët e lashtë konsiderohej si hyrja në botën e nëndheshme. Një arritje tjetër spektakolare është koleksioni i saj i fundit,”Faithful and Virtuous night” (2014), për të cilën Glück mori Çmimin Kombëtar të Librit. Lexuesi përsëri goditet nga prania e zërit dhe Glück i afrohet motivit të vdekjes me hir dhe lehtësi të jashtëzakonshme. Ajo shkruan poezi onirike, narrative duke kujtuar kujtimet dhe udhëtimet, vetëm për të hezituar dhe pauzuar për njohuri të reja. Bota është disenthralled, vetëm për t’u bërë e pranishme magjike edhe një herë. ( për këtë material referencë, fjala kryetarit të komitetit të Nobelit, Anders Olsson)
