Kjo eshte harte gjeografike Mesape ::.Kjo gjetje, qe do te kete qene tjegull rrethore prej se ciles na eshte ruajtur vetem 1/6 e permbajtjes se saj, ka nje shkrim nga me interesantet, ne fakt:
– ajo qe dallohet ketu eshte se inkripcioni i realizuar me gerrithje nuk eshte nje shkrim koti si jemi mesuar te shohim, eshte dicka me speciale:
Nga krahu i djathte mund te lexojme HYDR / I;
Shenim i cili mund te mund te tregoje edhe emrin e Detit Adriatik ne nje forme te vjeter origjiale Hydri.
Poashtu edhe pjeset tjera te glosave qe gjinden ne hapesiren e detit te anes se djathte te jete Hydrili[?r/k]. Por, kjo eshte pak e mundur. Per t’i dhene emrin Adriatikut mjafton edhe hydria burimore.
Por, duke qene se kemi nje pikeshenim ne cep te kufirit te ketij bregu prane emrit, behet e qarte se eshte fjala per nje vendbanim me emrin HYDR-a, kuptimi i se ciles duhet te jete: “hyrja”, “moli”, apo ajo qe eshte bere me e perditshme te perdoret: Porti.
Per me shume, – kemi dhe qytetin qe mban kete emer te regjistruar prej shekujsh, e qe ne kohen romake i takonte Provinces Kalabreze; me po kete emer: Hydr-us; Hydr-untum. Ky port mendohet te kete qene me ‘i rendesishem’ se porti i Brund-isit, (nje emer tjeter Messap) sepse ishte me afer Apollonise e cila dikur lidhte me tregjet e Lindjes.
Me poshte dhe pak me ne ball me portin e Durresit, kemi portin tjeter me vendin ose qytetin LI[K/R]?.
Tutje ne maje drejt korkyres kemi vendbanimin/themelaten LIOS.
Siper kemi vendin: OTAN ose KUTAN.
Siper tij kemi: BAL ose B[EShE]L; SOL [sethel]; MKOS, (?MIOS); STY, [EShTI]; anash: Qytetin e fotrtifikuar NAR dhe portin tjeter majtas: GRAkHA.
Ne krahun e majte mund te shohim detin tjeter me shkronja mire te lexueshme: [O/U]TARAS; ku lehtesisht pernjohim emrin Otranto ose, edhe, Taranto, – shkronja e pare duhet te jete O/U pavaresisht a i perket pjeses tjeter te emrit: U-TARAS; qe me kete U semantike mund te kete dhene kuptim te brendesise; nje hapesire te brendshme. I cili lehtesisht mund te kete qene emer alternativ per kuptimin e fjales dhe emrit tjeter koekzistent BRENTION (Brendësi), sado qe eshte mjafte e pranueshme edhe zgjidhja Briri ,marre parasysh se sot ajo qe quhet Brindisi gjndet ne bregun e jashtem te Utres apo tarantit, dhe qe e ben me te besueshem kuptimin nga rrenja tashme gjersisht e pranuar shqipe: BRIN-DI-SI.
Emri Messapi (ku “s” e dyte sherben si vize ndarese ne emerformim) do te thote me nje fjale Mesdeteve, apo me burimisht: Mesujerave; kuprim te cilit kontribon edhe emri krahinor Apulia; [ab-Ujia].
Emri i tjeter prane KALABRIA, e cila gjithesesi mund te kete qene formuar nga shprehja tashme e humbur (ne shumicen e arealit shqipfoles) por por qe shumica ende e mbajne mend te pashkdyzuar per teformuar fjale tjera: KALA~, qe shenjon dicka te lidhur bashk; te nderlidhur. Te varur ne nje trup, dege, nje fije, pergjithesisht: ne nje pike te perbashket, dhe e cila i bashkon. Ky eshte kuptimi i parafjales KALA (te dy a-te e shkrurtera, me theksin e shkurte te rrokjes se pare).
Ose teoria e tjeter e Kalabrise, eshte Ka-lab-ri si pjese e perbashket me Laberine (i njejti popull).
Pjesa tjeter e fjales eshte serish e pernjohshme nga shqipja BRI qe e ndeshem edhe te toponimi Brindisi.
Brindisi – sipas Piri Reisit, shek. XVI.
Emer qe gjithesesi mund t’i kete pasur te dy kuptimet e gjuhes shqipe, edhe “brendesi” edhe “brindyshi”.
*
Gjetesit e ketij artifakti e mbajten te fshehte ta greqizonin interpretimin e saj duke i hequr cdo lloj merite ilire. Por kjo nuk eshte e tera. Armiqte vullnetar nuk u mjaftuan me kaq: Kriminelet ne fakt, -thyen, asgjesuan dhe zhduken mbi 1/6 e diskut te vogel, qe sic arrij te konkludoj ishte per perdorim personal dhe mund ta mbaje kudo me vete.
Siperfaqja e thyerjes se ketij artifakti te ralle eshte e fresket!
Terrakota per dallim nga ana e siperfaqes se lemute dhe te pjekur, nga anet e thyera terheq papastertine e vendit permes lageshtise dhe efektit kapilar brenda ne strukture dhe eshte pothuaj e pamundur te lahet, ashtu qe te duket sikur eshte thyer sot.
Armiqte e trashegimise sone kulturore, duke pare se mbeshetur ne metoda shkencore, harta nuk mund te klasifikohet si “pasuri greke”, te tjeret kishin goditur direkt artifaktin duke u munduar ta mohojne ne plotesi, jo vetem permbajtjen dhe rendesine e saj per kulturen ilire por edhe autenticitetin e saj ne teresi.
Asgjesimi i faktografise se kultures se larte ilire vazhdon edhe ne shekullin XXI me intenzitet te pa shuar.
