Nga Gjergj Meta
Në Nëntor të vitit 2014 u ftova nga Libraria e Kongresit Amerikan në Washington DC që të flisja rreth Udhetimit të Papës Françesku në Shqipëri i realizuar më 21 shtator të po atij viti, ku unë kam mbuluar rolin e Përgjegjësit të Përgjithshëm të Strukturës Informative. Disa miq të mi kishin organizuar me Librarinë e Kongresit amerikan këtë takim dhe unë pranova me gjithë qejf ftesën për të folur. Ndër të tjerë në takim do të ishin të pranishëm edhe diplomatët e ardhshëm të Ambasadës së USA në Shqipëri që pas pak muajsh do të vinin së bashku me Zotin Donald Lu. Gjatë organizmit të takimit, kur unë ende ndodhesha në Shqipëri, kishte lindur një debat i vogël në klasën e gjuhës shqipe të këtyre diplomatëve të ardhshëm ne Departamentin e Shtetit, sepse mësueset e tyre shqiptare kishin thënë në takimet ku do vendosej nëse do të vinin apo jo në takim diplomatët se “çfarë do një klerik në Librarinë e Kongresit amerikan e sidomos pse duhet të shkojnë diplomatët ta dëgjojnë”. Sigurisht kuptoj mësuesen e shqipes e cila në formimin e vet nuk e kishte kuptuar natyrën e lirisë në Amerikë dhe ende arsyetonte me kategori të përvetësuara tashmë në sistemin komunist shqiptar. Sigurisht diplomatët erdhën.
Takimi u krye dhe ishte një takim i bukur e i përzemërt. Më pas madje së bashku me diplomatët hëngrëm edhe drekën. Sigurisht mësueseja e tyre nuk ishte e pranishme për të mos shkelur parimet e saj laike. Të pranishmit, përfshi dipolmatët, bënë edhe pyetje e ishin të interesuar për Shqipërinë. Një ndër pyetjet që m’u bë ishte kjo: Cilat mendon se janë pasojat më të mëdha që ka lënë komunizmi në Shqipëri dhe çfarë mund të bëjë Kisha për të ndihmuar që këto pasoja të zbuten?
Në atë rast u përgjigja pak a shumë në këtë mënyrë: Mendoj se pasojat më të mëdha që ka lënë komunizmi janë dy: së pari një koncept i cunguar, pothuajse i paqenë i të mirës së përbashkët që vjen si refuzim i kolektivizimit. Kjo çon në një ndjenjë të cunguar komunitare e cila u kujton shqiptarëve kolektivin; së dyti shqiptarët janë mosbesues ndaj njëri-tjetrit, pra mungesa e ndjenjës së besimit e cila vjen nga e kaluara komuniste e spiunimit. Kjo klimë mosbesuese nxit edhe konfliktualitetin deri në majat e politikës shqiptare. Si ndihmë që mund të japë Kisha dhashë idenë e një formimi të vazhdueshëm të ndërgjegjeve, për aq sa kemi mundësi, me vlerat civile qysh në fëmijëri. Sigurisht e zhvillova më gjërë idenë time, por nuk është këtu vendi që ta shkruaj.
Menjëherë pas takimit më afrohet një grua e moshuar, që më pas mora vesh se ishte edhe ajo një nga mësueset e gjuhës shqipe të diplomatëve. Ajo, disi e irrituar, më tha: “pse flet keq për shqiptarët, sepse ne nuk jemi mosbesues ndaj njëri-tjetrit?” Nuk e kundërshtova aty për aty, sepse e pashë që ishte e bindur në atë që po thonte, por vetëm thjesht i thashë: “çfarë kam thënë unë është shumë pak, kur ata të shkojnë në Shqipëri do të shohin më keq akoma”. Dhe kjo është verifikuar mendoj bollshëm nga ana e tyre, mjafton t’i pyesësh.
Mendoj sot si atëherë se diplomatët, përfshi këtu edhe ata amerikanë apo europianë, ende nuk e kanë kuptuar se me kë kanë të bëjnë. Njetet e mira të atyre hasin me një mur të pashoq mbylljeje shpirtërore këtej nga ne. Prandaj mendoj që ndërhyrja e ambasadorëve të BE dhe USA në procesin e Reformës në drejtësi, por jo vetëm, është vetëm pasoja e një klase politike e cila nuk ka asht dhe nuk di të gjejë rrugën e kompromisit dhe të konsensusit të cilat janë dy fjalë të fisshme. E para do të thotë: me premtu e me mbajt së bashku fjalën e dhënë, ndërsa e dyta do të thotë me pas të njëjtën ndjesi (cum sensus) sëbashku, me ndje bashkë. Por si mund të premtohet, të mbahet fjala e të ndjehet së bashku kur mungon një nënshtrat shpirtëror? Unë mund t’i kuptoj gjithë ditën të huajt që na ndihmojnë, por një fëmijë që nuk ka vullnet të rritet është vështirë ta mësosh duke e detyruar me zor. Inteligjentit i mjaftojnë pak fjalë apo sikurse e thonë latinët: inteligenti pauca.
