Një lloj lirie intime, ku skutat e ndjesive dhe mendimit zhvishen të kujdesura nga gjuha e rrjedhshme. Me pretendimin e brendshëm të “zbulimit” të ngjyrave dhe tonaliteteve shpirtërore, debuton me librin e tij të parë Alban Pici, me romanin “Dhjetë ditë”, botimet “Kumi”. Është një afrim me modesti në shkrimin letrar duke tentuar të gjejë një shteg të pahasur më parë nga realitetet shpirtërore nëpër të cilat ka kaluar brezi i tij. Një libër- kohë, ku e bukura dhe magjia marrin lexuesin në një jetë sa “primitive”, naive, të thjeshtë, me pak dramë, ironi, trishtim dhe dëshira të vogla, të forta
Alban Pici
Ecte rrugës dhe vërente që ditët e fundit kishte një problem të ri: edhe pse kishin kaluar vite që kur ishte ndarë me florën, ai e haste atë në çdo qoshe rruge, pranë grazhit, pranë semaforit, në dyqan, në restorant, në klub… e shihte kudo.
Në kujtesën e tij fytyra e saj ishte e vizatuar më mirë se nga dora e vetë Leonardo da Vinçit, mbante mend detajet më të vogla, kujtonte sytë e saj jeshilë, që ndryshonin shpeshherë ngjyrë, duke kaluar herë në gështenjë, herë në jeshilë të mbyllur si gjilpërat e pishës së Sharrit në Kosovë, herë në një jeshile të hapur që dukeshin si ngjyra e detit Jon dhe sa herë që zhytej në ta, ndihej njeriu më me fat në botë.
Ai mbante mend hundën e saj përpjetë, hundë franceze, hundë, që, siç thuhet, e gjen te njerëz mendjemëdhenj apo shumë të vetëkënaqur, por atij nuk i interesonte fare ky aspekt, ajo ishte hunda që i pëlqente sidomos që kështu po ia ulte hundën, ndonëse ishte i dashuruar krejtësisht pas asaj hunde elastike, të butë dhe joshëse.
Ndërsa buzët, që i sillnin ndërmend puthjet me Florën, e bënin të ndihej se ndodhje në majë të botës, në qendër të universit, në zemrën e saj…ato buzë i kujtonte si një gji, ku, sa herë deti është i trazuar, brenda tij gjen me anijen tënde sigurinë dhe qetësinë.
Karakteristikë shumë e veçantë e tyre ishte se kur shprehnin anën emocionale të marrëdhënies së tyre, në buzën e sipërme krijohej një zbrazëti, e cila, sikur donte të mbushej, sikur kishte nevojë për një puthje, sikur kishte nevojë për ndihmë, sikur kishte nevojë që ndjenjat e provuara për njëri-tjetrin të vuloseshin herë pas here mes tyre. Dhe, natyrisht, ai turrej të mbushte këtë boshllëk të buzës, më shumë se sa me një puthje, me përfshirjen e plotë të qenies së tij, në çdo çast, në çdo rrethanë apo në çdo vend,.
Veshët ishin të butë, si të mos kishin fare kërce, ose strukturë kockore. Ata kishin formën tamam si veshët e fëmijëve të mitur dhe, shpesh, shërbenin për të dëgjuar vetëm kërkesat e tij, pa i dhënë përgjigje të qarta… ose, dhe më keq, duke iu përgjigjur pyetjeve me pyetje, ashtu si shumë femra!
Thuhet se përshtypja e parë është shumë e rëndësishme dhe vendimtare për marrëdhëniet mes njerëzve, këtu vetëm konfirmohej kjo teori, pa ç’ka se vetëm një kontenitor i bukur nuk mund të mjaftojë për krijimin e një marrëdhënieje.
Përshtypja e parë që i la Flora, (përveç asaj fizike të përshkruar më së miri) ishte ajo e një personi inteligjent, me botë të larmishme dhe, si të gjithë njerëzit, me një karakter të fortë, por jo pa probleme, në zbulimin dhe ndjekjen e të cilave ai ishte i pagabueshëm.
Slogani i tij kishte qenë gjithmonë: “Nëse janë normale, nuk i dua!”
E di që këtu do të fillojnë super intelektualët dhe profesorët me vërejtjet e tyre për përdorimin e termit normale, por ai kishte idetë e tij lidhur me këtë argument që i shpjegonte në një mënyrë shumë natyrale, por edhe perverse në të njëjtën kohë (përveç se edhe mazokite). Koncepti i normalitetit nënkuptonte që qenit i sheshte, pa gropa, pa maja, pa shtigje, pa rrëpira, humnera Të qënit i sheshte do të thoshte njeri brenda normës, i urtë, i thjeshtë, i edukuar, punëtor…etj. etj.
Këto ishin karakteristika shumë të rëndësishme dhe të vlerësuara nga ana e tij, por ai donte më tepër të shihte shpirtin, të zbulonte qoshet e mendjes, të dinte limitet e karakterit dhe hijet e ndërgjegjes që ka secili prej nesh.
Kur flitet për gropa, për shtigje, për maja, nënkuptojmë eksperiencat e grumbulluara në vite, ndikimi i të cilave është i rëndësishëm në mënyrën se si përballemi me jetën, problemet, njerëzit…me mënyrën se si luftojmë për të qenë të lumtur dhe si mundohemi të bëjmë të lumtur personat që na rrethojnë.
Natyra që karakterizonte Endrin mund të quhet paqësore e moderuar, në kuptimin që mundohej të shkonte mirë më të gjithë, por ai dinte edhe të mos falte dhe të mbante qëndrim kur kupa mbushej plot. Këtë kupë, që kishte një vëllim vërtet të madh, e kishte provuar rrallë në jetë.
Një herë ndodhi kur ai ishte vetëm dhjetë vjeç dhe shkonte të merrte leksione për të mësuar kitarën, që e kishte me shumë pasion. Muzika, qysh kur qe i mitur, ishte ushqimi i tij shpirtëror. S’kishte ditë që të mos dëgjonte muzikë të gjinive të ndryshme, të cilat i ndiqte aq shumë sa kishte raste që qante (me klasiken), qeshte, trembej po inkurajohej dhe, përgjithësisht, ai mendonte dhe interpretonte në mënyrën e tij ato akorde, vargje dhe ndjenjat që ato përfaqësonin.
Mundësitë për të zgjedhur nëpërmjet radios ishin të kufizuara (kishe vetëm tri stacione ku mund të dëgjoje muzikë, njëra prej të cilave transmetonte vetëm marshe të ftohta ushtarake). Kurse në të tjerat larmia ishte më e madhe, kaloje nga muzika popullore, në muzikën italiane, atë greke e jugosllave dhe…në krye të klasifikimit qëndronte muzika amerikane dhe angleze…që ngelen të parat edhe sot: God Save The Queen!!!
Duke pasur veshë për muzikë, Endri vendosi të provonte aftësitë për t’u futur në kursin e kitarës…natyrisht (apo për çudi) kontrolli bëhej me një instrument tjetër, fizarmonikën…bah?!
Kështu ai mori fizarmonikën më të madhe dhe më të rëndë se edhe vetë ai dhe, i ulur në një karrige, përsëriti me saktësi të gjitha notat që nxirrte profesori me fizarmonikën e tij.
Nuk e priste që, për t’u futur në kursin e kitarës, ta testonin duke i dhënë fizarmonikën, një instrument magjik me origjinë austriake. Akordioni, siç e quanin këtë instrument në origjinë, me ato dy anët e veta, njëra me tastierë dhe tjetra me pulla, me atë ngjyrën e kuqe të thellë, me aromën që u vjen akoma gjërave të prodhuara nga duart e njeriut, i pëlqeu aq shumë saqë për një çast e zuri një mëdyshje: cilin kurs të zgjidhte për të ndjekur, kursin e kitarës, apo atë të fizarmonikës? Më pas erdhi testi i ritmikës, që kontrollonte se sa arrije të ndiqje ritmin apo kohën muzikore. Edhe në këtë provë doli shkëlqyeshëm…rrahja e shuplakave të tij (që i ngjasonte pak asaj ritmikës që ndjekin balerinët spanjollë të flamengos) ishte e përkryer dhe komisioni prej tre profesorësh të vjetër ( të paktën, jo të rinj) të konservatorit e pranoi Endrin të regjistrohej në kursin e kitarës.
Kishte provuar të futej një vit më parë edhe në kursin e pikturës. Nëna e një shoku, piktore e njohur, e kishte ndihmuar shumë që t’ia merrte dorën perspektivës dhe hijeve të objekteve, por ja që atij nuk i dilnin kurrë në përmasat apo format e duhura (thua të ishte një paralajmërim për jetën?)
I kishin dhënë një fletë vizatimi dhe një filxhan të bardhë mbi një pjatë të bardhë për ta vizuar me laps karboni. Sipas Endrit, çdo gjë ishte në rregull, por (me të drejtë) sipas profesorëve hija e filxhanit nuk mund të ishte më e madhe se ajo e pjatës dhe, aq më tepër, që njëra hije të ishte në drejtim të kundërt me tjetrën…Ai nuk po vizatonte një filxhan me pjatën e tij të ndriçuar nga projektorët e një stadiumi, por nga rrezet e zbehta të diellit që perëndonte në një fillim vjeshte.
Më pa, kur Endri pati rastin të vizitonte ekspozita të artistëve dhe piktorëve me emër, mes të cilëve Pikaso apo Modiliani, kuptoi që hija dhe perspektiva nuk ishin çdo gjë në art (pra, edhe në jetë).
Por le të kthehemi te paqësori i moderuar, të cilit, dy vjet pasi studionte kitarën vetvetiu, i duhej të ndiqte një leksion çiftelie në javë, pasi do të merrte pjesë në një festival në rang kombëtar, ku do të luheshin dy këngë të shoqëruara me çifteli. Endri ishte anëtar i skuadrës të përbërë nga pesë vetë, që do të performonin bazën muzikore. Çdo gjë shkoi shumë në rregull, dhe kjo eksperiencë u përsërit pas një viti me të njëjtin sukses. Por herën e tretë Endri u zu ngushtë ngaqë nuk mund të ndahej ndërmjet përgatitjes së provimeve të shkollës dhe provave të festivalit. Kështu që këtë problem ia paraqiti profesorit të kitarës, i cili, prerazi, i tha se duhej të ndiqte së bashku si çiftelinë edhe kitarën ose asnjërën.
Pas kësaj Endri u kthye në shtëpi dhe u tha prindërve se nuk do të shkonte kurrë më në kursin e kitarës.
Sigurisht që prindërve iu erdh keq, ndaj u munduan t’i ndërronin mendje, duke i kërkuar që të mendohej mirë përpara se të vendoste, por për Endrin çështja ishte mbyllur që në çastin kur ishte vënë përpara zgjedhjes despotike të profesorit.
Edhe sot, kur ai takohet me profesorin (gjithnjë e më të vjetër, por jetëgjatë) ndonëse përshëndetet njerëzisht, nuk e fshin dot mbresën që i la atëherë me vendimin e tij të prerë.
Sidoqoftë Endri vazhdoi mëvetësisht të bënte ushtrime dhe t’i binte kitarës. Ndoshta për këtë e nxiste edhe një farë detyrimi që ndiente ndaj personave të tij të afërm…Kitara kishte historinë e saj: një kushëri i babait të tij, i cili ishte muzikant, njihte persona që ruanin ende instrumente të dala jashtë përdorimit. Ai e ndihmoi Endrin, duke i ofruar një kitarë të këtij lloji, që ende mund të shfrytëzohej…
Kitara ishte me kasën e shkallmuar, me vrima nga pas, pa pajisjet për tendosjen e telave…pra,…Por, kryesorja ama, ishte një Kitarë, për të tjerat do të vihej në funksionim gjenialiteti i të varfërve.
Xhaxhai (pozitiv si gjithmonë) i tha se e merrte përsipër ta bënte kitarën të re.
Ditë më pas, me format e përparme, dhe të pasme të kitarës shkuan te marangozi ku u gjet materiali i përshtatshëm, u prenë format dhe filluan zyrtarisht punimet për remontin e kitarës.
Së pari, u montuan edhe një herë pajisjet për tendosjen e telave, që kushëriri i babait mundi t’i merrte nga një kitarë tjetër edhe më e shkatërruar. Më pas i erdhi radha montimit të kasës harmonike, që të dilte një tingull sa më i plotë dhe i përafërt me tingullin standard. Kjo ishte një punë e vështirë, por, gjithsesi, qëllimi u arrit. Puna e fundit ishte lyerja e kitarës, ku u angazhua burri i tezes, i cili punonte në një vend ku lyenin makinat. Ai arriti të sigurojë një sasi të madhe bije vishnjë dhe një shishkë antibiotiku të vogël me ngjyrë të bardhë.
Tashmë punimeve po u vinte fundi. Xhaxhai, që stukoi sipërfaqen e jashtme për ta bërë sa më të rrafshët, i dha dorën e parë të bojës…Atë natë rrodhi shumë verë nëpër gota për të festuar dhe për ta falënderuar… por kitara heshtte. Pasi u tha mirë dora e parë dhe e dytë e bojës, iu dha dora e tretë e përfundimtare, ndërsa me ngjyrën e bardhë u lyen konturet rreth e rrotull pjesës së përparme, por mungonin telat dhe kitara përsëri heshtte…Kushëriri i babait, si ai portieri që hidhet në ajër tre metra për ta kapur topin dhe për të shpëtuar portën e tij, arriti me majën e dorezave të gjente edhe telat e nevojshëm për të lëshuar tingujt. Do, Si, La, Sol, Fa, Mi, Re, Do…
O Zot, sa herë u përsëritën këto nota, sa skuqje, kallo, gjak provokuan ato në gishta …por dhe sa kënaqësi ndieje nga harmonia dhe emocionet që krijonin.
Endri nuk e di ku ka përfunduar kitara, e cila duhet të jetë në duart e dikujt që akoma vazhdon ta përdorë, sepse tradicionalisht kalon nga një dorë në një tjetër, nga një kushëri në një tjetër, nga një brez në një tjetër.
Paqësori i moderuar vazhdoi procesin e tij të rritjes dhe të grumbullimit të eksperiencave për të formuar karakterin dhe këtu nuk mund të përjashtohen asnjëherë gjyshërit që janë kolonat mbi të cilat çdo gjë duhet të mbahet, ose mund të rrëzohet. Gjykoj kështu sepse prindërit i konsideroj si dyshemeja, ku ne zvarritemi, çohemi në këmbë, bëjmë hapat e para, vrapojmë, rrëzohemi, çohemi prapë, shpeshherë nuk e lajmë, shpeshherë e lemë të pluhurosur, shpeshherë do të donim t’ia ndryshonim pllakat…por e dimë që kemi një dysheme nën këmbë.
Kolonat ishin të larta dhe të fuqishme, plot me shënime, plot me gërvishtje dhe me ndonjë plasaritje…si mund të ishte ndryshe?
Shënimet ishin ato që, edhe sot e kësaj dite, Endrit i kujtohen dhe i japin drejtim në zgjedhjet që i duhen të bëjë si në jetën personale dhe atë profesionale.
Shënimi i parë që Endrit i ka lënë mbresa ka qenë ai që të mos ishte kurrë i kënaqur dhe gjithmonë i etur për përmirësim e dije, dhe këto t’i përdorte për t’u bërë njeri me i mirë, më i shoqërueshëm, më respektues ndaj ambientit që e rrethon, si atij natyral ashtu dhe atij njerëzor.
Ndërsa kolonat janë plot me shënime…shumë prej tyre të shkruara me lot…me kalimin e kohës ato bëhen më keq se kafshët, për njerëzit që thahen më keq se bimët dhe në shpirtin e tyre mbetet vetëm një farë e zezë inati, smire, urrejtje.
Këtë shënim Endri e ka përligjur në veten e vet duke mos u bërë si njerëzit e pazot plot me inate, smira apo urrejtje…qoftë edhe ndaj personave që impenjohen ta meritojnë një gjë të tillë.
Një tjetër shënim (i fundit, sepse duhet shkruar një libër vetëm për shënimet) është ai që thotë në të folmen shkodrane shpia e të zotit edhe e miqve, pra, mbaje gjithmonë derën hapur.
Mbaje derën hapur për gjërat e bukura të jetës, për trishtimet, për tragjeditë, për hallet, për aventurat, për lumturinë. Mbaje derën hapur për miqtë e vërtetë, për ata që janë hipokritë, për ata që të tradhtojnë dhe të bëjnë keq. Mbaje të hapur derën e mendjes, shiko, lexo, mëso, gabo…veçse mos e mbyll derën se ato që do të lësh përjashta janë shuuuuuumë më tepër sesa ato që do të mbash brenda dhe kështu do të jesh më i varfër, më i varfër në eksperiencë, më i varfër në shpirt…më të varfrit nga shpirti janë të varfrit e vërtetë. Endrit i kujtohet se kur vërtetë ishin në vështirësi edhe për t’u ushqyer normalisht, gjyshërit atë pak gjë sa u ndodhej e ndanin edhe me personat që kishin për zemër, qofshin edhe të panjohur. Ai sillte ndërmend, ashtu si kishte ndodhur me ftesën që i ishte bërë një ushtari, një shoferi, apo dikujt tjetër të ngelur në mes të katër rrugëve, që të kalonte natën në familjen e tyre. Gjithashtu i kujtohej shumë mirë ajo historia e thënë një mijë herë, e zonjës së madhe që shkonte në farmaci e veshur me rrobat më të shtrenjta të modës dhe blinte me mospërfillje ilaçet, pa thënë as mirëdita dhe as mirupafshim.
Ndërkohë në një qoshe të banakut një e moshuar e veshur me rroba të arnuara, por të pastra dritë, me atë erën e sapunit mbi trup, priste radhën e saj për t’i ofruar farmacistes një pjatë me fiq, që i kishte mbledhur pikërisht për të. Kështu mendonte ta falënderonte atë që një ditë më parë i kishte dhënë një ilaç falas për mbesën e saj që lëngonte në shtrat me temperaturë.
Ja, kjo ishte për Endrin varfëria apo pasuria shpirtërore!
Fragment nga romani “Dhjetë ditë”
