Gjatë ekzaminimit ekografik që bëri kur ishte shtatzënë, Bardhës* i thanë që foshnja e saj ishte vajzë. Megjithatë, 30-vjeçarja nga Lushnja shprehet se ajo dhe bashkëshorti nuk i thonë të gjithëve që nuk është as djalë as vajzë.
“Unë e mora vesh se fëmija im është interseks* që në lindje, në maternitetin e Lushnjes,” tregon Bardha.“Iu kemi thënë se kemi lindur djalë, shumë pak e dinë të vërtetën,” shtoi ajo.
Foshnjat që lindin me ambiguitet seksual nuk janë të padëgjuara në Shqipëri, por ato janë të keqkuptuara, madje edhe nga mjekët, të cilët shpesh i nënshtrojnë ndaj ndërhyrjeve kirurgjikale të panevojshme dhe madje të dëmshme në moshë të hershme. Personeli mjekësor në Shqipëri e trajton interseksualizmin si çrregullim të zhvillimit të seksit, kur ndërkohë ky është një ndryshim në zhvillimin e seksit.
Sipas ekspertëve ligjorë, mungesa e protokolleve mjekësore do të thotë që gjendja e fëmijëve interseks nuk raportohen në regjistrat publik të spitaleve, çfarë sjell një mungesë të të dhënave të sakta mbi numrin e tyre në vend.
Mungesa e protokolleve mjekësore të shkruara sjell që diagnoza të përcaktohet gojarisht midis mjekëve dhe prindërve. Këto protokolle janë të nevojshme jo vetëm për përcaktimin e interseksualizmit, por edhe për për trajtimin e fëmijëve interseks pas përcaktimit.
Edhe në ato raste kur ambiguiteti seksual regjistrohet nga mjekët dhe prindërit vendosin që të mos bëjnë ndërhyrje kirurgjikale në moshë të vogël, ai nuk njihet nga Gjendja Civile, e cila njeh veç termat ‘mashkull’ dhe ‘femër’.
Ndryshe nga legjislacioni në disa vende Europiane, i cili lejon që gjinia e fëmijës mos të regjistrohet deri në një moshë të caktuar, ligji shqiptar nuk e jep këtë mundësi dhe në momentin që duhet të regjistrosh fëmijën, të gjithë përbërësit e gjendjes civile duhen plotësuar. Mungesa e regjistrimit dhe për pasojë e dokumenteve, sjell vështirësi për t’i regjistruar këta fëmijë në kopsht dhe shkollë.
Vende të Bashkim Evropian kanë praktika të ndryshme sa i përket regjistrimit të fëmijës në regjistrin civil. Në Francë prindërit lejohet që mos të regjistrojnë seksin e fëmijës deri në moshën 3 vjeçare. Ndërsa legjislacioni në Portugali lejon që regjistrimi i seksit të bëhet me miratimin e fëmijës, derisa ky i fundit të jetë i aftë ta përcaktojë vetë atë.
Ndryshimi i gjinisë në Shqipëri mund të bëhet vetëm me vendim gjykate, një proces që ka të paktën dy precedentë të rasteve interseks. Megjithatë, kjo është vetëm maja e ajsbergut të problemeve me të cilat përballen fëmijët me ambiguitet seksual, duke filluar që nga mungesa e protokolleve mjekësorë, qasja e mjekëve ndaj personave interseks, regjistrimi në shkollë, si dhe liria për t’u shfaqur lirshëm.
Ambiguiteti i shifrave
Fëmijët interseks janë të lindur me karakteristika seksuale që nuk përputhen me përkufizimin klasik ‘mashkull’ ose ‘femër’. Sipas Organizatës së Kombeve të bashkuara rreth 1.9 për qind e bebeve në botë lindin me këto karakteristika. Të qenit interseks ka të bëje me karakteristikat biologjike seksuale, ku përfshihen organet gjenitale, gjëndrat seksuale, nivelet e hormoneve dhe modelet e kromozomeve, por jo orientimi seksual dhe identiteti gjinor.
Sipas të dhënave të Institutit të Shëndetit Publik, ISHP- të siguruara nga BIRN nëpërmjet një kërkese për të drejtë informimi, bazuar në të dhënat e Sistemit të Survejancës së Defekteve të Lindura, numri i foshnjave të lindura me gjini të papërcaktuar [hermafroditë ose interseks] nga viti 2011 deri në vitin 2017 është 27.
Megjithatë, sipas avokates Anisa Metalla nga qendra ‘Tirana Legal Aid Society,’ TLAS, e cila ka përfaqësuar përpara gjykatës një nga 2 rastet e para për regjistrimin në Gjendje Civile të fëmijëve interseks, të dhënat statistikore në Shqipëri nuk janë të qarta.
“Duke qenë se nuk njihet termi interseks, ka një lloj tendence për t’i futur në kategorinë e hiperplasisë dhe një numër i vogël regjistrohen si ambiguitet seksual,” tha Metalla. “Hiperplasia është një disfunksion i rrugëve urinare – pra hiperplasia jo detyrimisht lidhet me gjendjen interseks por një pjesë e madhe e rasteve lidhen me mundësinë e pasjes së gjendjes interseks,” shtoi ajo.
Sipas Metallës, të dhënat zyrtare që kanë arritur të marrin nga QSUT, lidhen vetëm me rastet e hiperplasisë dhe jo specifikisht të gjendjes interseks.
“Në përgjigjen që na është kthyer na u komunikua se rreth 150 persona në vit i nënshtrohen një ndërhyrje të tillë me hiperplasi ose me ambiguitet seksual,” tha ajo.
“Ambiguiteti është i dukshëm por ndërkohë gjendja interseks jo gjithnjë është e dukshme, mund të jetë dhe e brendshme e mbartur në organizmin e njeriut, që do e kthen bazën e të dhënave akoma më të paqartë e të komplikuar,” shtoi ajo.
Rubena Moisiu, shefe e shërbimit të Patologjisë dhe Shtatzënisë në Qendrën Spitalore Universitare “Koço Gliozheni’, shprehet se rastet interseks përcaktohen nga mjekët neanatolog, por ajo nënvizon se ato janë të rralla.
“Në maternitetin tonë rastet interseks janë të rralla, afërsisht një në 10.000 lindje,” tha ajo.
Kolegu i saj Eduart Tushe, shef i Shërbimit të Neonatologjisë, bie dakord që rastet e diagnostikuara janë të rralla.
“Përafërsisht një fëmijë interseks lind një në dy vite, që zbulohet dhe identifikohet si i tillë në spital, kjo pasi interseksualizmi shfaqet në forma të ndryshme në faza të ndryshme,” tha ai. “Ne të dhënat i dërgojmë pranë Institutit të Shëndetit Publik për çdo anomali,” shton Tushe.
