Nga Nebil Çika
Sot isha i ftuar nga miku im i vyer Uran Butka në themelimin prej tij te Institutit te Studimeve Historike “Lumo Skëndo”, një vepër madhore që personalisht besoj e shpresoj te beje shume pune te mira. Ajo qe me beri përshtypje e qe e diskutova edhe me disa miq në atë ceremoni ishte përdorimi i një pseudonimi letrar “Lumo Skëndo” ne vend te emrit te tij real Mid’hat Frashri për një institut qe synon pikërisht studimin e historisë . Nuk e di pse z. Butka ka zgjedhur pseudonimin artistik ne vend të emrit, besoj qe ka arsyet e veta por po te ish un do kish zgjedhur emrin e nderuar Mid’had Bej Frashri , por kjo është një çështje e tij . Te kuptohemi qe ne fillim un nuk besoj qe z. Butka ka frike te vere emrin e Frashrit pasi ai është autori qe e ka ngritur ne piedestal figurën e tij me librin “Gjeniu i Kombit” e dhjetëra libra , shkrime e dokumentare , si askush tjetër dhe ky shkrim nuk është një vërejtje apo kritike për të , vetëm se emri i zgjedhur nga ia për Institutin e tij me beri te reflektoj me këtë shënim timin një problem te madh te Shqipërisë post komuniste me një nga figurat me te madha te historisë sonë kobtare , Mid’hat Bej Frashrin . Ka qartësisht një frike e refuzim politik , historik e publik për ta pranuar ne përmasa te plota figurën dhe punën madhështore te Mid’hat Frashrit ne shërbim te kombit e popullit tone . Frika apo refuzimi ndjehet qe tek përmendja apo tjetërsimi i emrit te tij duke i përdoruar një prej pseudonimeve letrare edhe këto shume te rralla . Kemi një çmim për letërsinë “Lumo Skëndo” qe e jep Ministria e Kulturës , një bibliotekë po Lumo Skëndo dhe tani një institut Lumo Skëndo , tjetër un nuk di , por nuk kemi asnjë gjë në Shqipëri qe te mbaj emrin Mid’hat Frashri .
Lumo Skëndo , për ata që nuk e dine ka qene një nga pseudonimet letrare te Mid’hat Frashrit një emër i zgjedhur pikërisht nga ai. Kishte një arsye të fortë që M. Frashri shkruante me pseudonim kryesisht letërsi e publicistikë. Ai ishte një emër i madh si person e familje dhe ne se do te shkruante me emër lexuesi do te sugjestionohej nga emri i tij e nuk do te përqendrohej tek puna e tij , talenti idetë e mesazhet e shumta qe ia na sjell një veprën e tij gjigante . Te kuptohemi , jo te gjitha i ka të shkruar me pseudonim . Por Lumo Skëndo është vetëm një pjesë e vogël e Mid’hat Frashrit dhe e veprimtarisë se tij ajo e shkrimtarit e letërsisë dhe publicistikës , pasi ai ka përmasa gjigante edhe si rilindës, patriot ,filozof , intelektual , diplomat , politikan , iluminist etje . Me Lumo Skëndo atë e njohin pak shumë pak shqiptare ata qe kane lexuar ndonjë gje te para 1944 , me Mid’hat Frashri e njohin apo e kane dëgjuar te gjithë . Me Mid’hat Frashri ai drejtoi Klubin e Selanikut , ishte presidenti i Kongresit të Manastirit , firmëtar i Pavarësisë , ministret i qeverise se pare shqiptare te Ismail Qemalit , ministër i Shqipërisë në Greqi , Ambasadori i Shqipërisë ne Lidhjen e Kombeve , Kryetar i Ballit Kombëtar , Kryetar i Komitetit Shqipëria e Lire etje. Me emrin Mid’hat Frashri djali i artë i familjes më të ndritur ne historinë e Shqipërisë , është djali i Abdyl Frashërit dhe nipi i Sami e Naim Frashrit , Mid’hat Frashri është vete historia jone kombëtare . Me gjithë këtë kuptim e shkëlqimin që ka emri i tij e ne vemi e zgjedhim një pseudonim që me përjashtime të vogla shqiptaret as e kane dëgjuar kurrë ! Po përse ndodh kjo ! Me përjashtime te vogla ku mund te jete një zgjedhje specifike arsye kryesore e mospërmendjes se emrit Mid’hat Frashri është frika . Frika nga balta që komunistët ne te gjitha fushat kane hedhur mbi te për 50 vjet me radhë por edhe frika nga figura madhështore e tij . Politika nga diktatori tek historianet dhe agjitpropët komunist kane hedhur mbi figurën me te shuar të historisë si person e familje ka lënë ende gjurme e pasoja ne mentalitetin e shqiptareve shpesh here edhe te atyre antikomuniste . Fakti qe një pjesë që atyre qe kane hedhur baltë apo bilete e tyre janë gjallë e ne pushtet e bën friken nga Frashri me konkrete e me pragmatiste. Por jo vetëm kaq ! Frashri është një figure qe rrallë i vjen një kombi sidomos atyre te vegjël siç jemi ne. Rikthimi i plote i figurës dhe emrit te tij prish statsuskonë e elitave qe kane ndryshuar pak apo aspak nga ato te komunizmit . Komunizmi nuk u mjaftua vetëm me denigrimin e figurës se Mid’hatit por krijoi edhe mitet e tij në histori ,kulture e gjetkë . Në se rikthehet Mid’hati. nën hijen madhështore te tij “ mitet” komuniste zvogëlohen, tkurren , thahen e bien automatikisht. Ardhja e Mid’hatit do te thote përmbysje për historiografinë e kulturën komuniste . Rrëzohet historia , politika , letërsia, kultura etje . Kush nga “korifenjtë” komunistë te këtyre fushave nuk ka hedhur një gur mbi të. Por siç thash këta janë ende ne pushtet . Nuk ka si shpjegohet ndryshe qe ne Shqipëri ka me dhjetëra rruge e institucione me emra kriminelesh dhe nuk ka qofte edhe një me emrin Mid’hat Frashri . Ne 100 vjetorin e pavarësisë u ndërtuan buste e shtatore m u vunë rruge e u dhanë tituj nderi qindra personalitete historike por edhe për shume anonime apo qe nuk e meritonin për Mid’hat Frashrin asnjë , dhe ta mendosh qe atëherë ishte në pushtet e PD-ja . Si ka mundësi të ndodhë kjo edhe 15 vjet pas rrëzimit de jure te diktaturës . Komunistët duhet të kenë aq shume frike prej tij sa guxojnë të mohojnë e te refuzojnë një figurë si ai. Po ca të djathtë pse kanë frikë ta përmendin hapur emrin dhe vlerën e tij ?! Pikërisht kjo më çudit e me shqetëson edhe mua ?! Ndoshta edhe ata kane frikë tjetër prej emrit te tij ,atë nga ai por nga armiqtë e tij komuniste e antishqiptare ?! Por duan apo nuk duan pushtetmbajtësit ai ka filluar te vije. Ai ka qene dhe është këtu si Mid’hat apo si Lumo , ardhjen e tij te plote të madhe , zyrtare e publike , mund ta vonojnë por nuk e pengojnë dot . Nuk mbulohet dot dielli me shoshë – thotë populli .
