Media e njohur italiane “La Repubblica” ka trajtuar emigrimin, një prej fenomeneve më shqetësuese të viteve të fundit me të cilat përballet Ballkani.
Duke u ndalur në situatën e krijuar në Shqipëri, media italiane i ka dhënë një goditje të fortë qeverisë ‘Rama’ lidhur me këtë fenomen.
“Parashikimet e Kombeve të Bashkuara janë të pamëshirshme: Bosnja është e destinuar të humbasë 60 për qind të banorëve të saj në pesëdhjetë vitet e ardhshme, Shqipëria 66 për qind deri në fund të shekullit. Por nuk duhet të fokusohemi në dekada”, thuhet në artikull.
“Edhe pse kryeministri Edi Rama vazhdon të gëzojë mbështetjen e Bashkimit Europian, vetëm në pesë vitet e para të “mbretërimit” të tij 260 mijë shqiptarë emigruan në Europë. Dhe në vitin 2021 rifilloi fluksi me 42 mijë largime”, nënvijëzohet në shkrimin e La Repubblica.
Artikulli i plotë i “La Repubblica”:
Ndërsa presin që periudha e pafund e pasluftës të përfundojë, shumë vende të Evropës Lindore ende jetojnë mes korrupsionit, rivalitetit dhe përplasjeve. Kështu, popujt e ndarë për çdo gjë e gjejnë veten të bashkuar nga një qëllim i vetëm: të emigrojnë.
Inxhinieri Siradj Duhan ka lindur në Bosnje, por ka jetuar në Vjenë për më shumë se tridhjetë vjet, ku ai drejton Shoqërinë e Akademikëve Boshnjakë. Që nga viti 2019 ai është përpjekur të eksportojë një pjesë të vendit të tij të vjetër në atdheun e tij të ri: ai do të donte që boshnjakët të njiheshin si pakicë zyrtare e Republikës. Ai e provon në Austri sepse në Bosnje do të ishte e pamundur: gati tridhjetë vjet pas përfundimit të luftës , vetëm 2.7 për qind e popullsisë deklarohen boshnjake, të gjithë të tjerët janë të regjistruar si serbë, kroatë ose boshnjako-myslimanë. Ballkani po përjeton një ditë të përjetshme Groundhog, në të cilën tensione etnike vazhdojnë të dominojnë: nëse në Sarajevën Lindore milicitë serbe sapo kanë parakaluar para djalit të kriminelit të luftës Ratko Mlladiç, në Kosovë kontrasti mes shtetit me shumicë shqiptare dhe komunave me shumicë serbe është ndalur një hap larg nga të armatosurit, përballje në pritje të zgjedhjeve të 23 prillit.
Por karta etnike është e parezistueshme edhe për ata që nuk morën pjesë në luftërat e viteve nëntëdhjetë: kryeministri shqiptar Edi Rama qeveris një vend të torturuar nga korrupsioni dhe varfëria, por gjen kohën të vizitojë ish-presidentin kosovar Hashim Thaçi në burg, ish komandant i partizanëve shqiptarë të UÇK-së dhe i akuzuar për krime lufte në Tribunalin e Hagës.
Nuk është rastësi që nga samiti në samit, Bashkimi Evropian vazhdon ta mbajë jashtë derës Ballkanin Perëndimor. Por çështja është tjetër: ndërsa presin të kalojë periudha e pafund e pasluftës, gjithnjë e më shumë boshnjakë, serbë, shqiptarë dhe kroatë e kthejnë faqen duke emigruar.
Numrat
Sipas Kombeve të Bashkuara, vetëm Guajana ka një përqindje më të lartë të banorëve jashtë vendit sesa Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria. Dhe diasporat ushqehen nga një fluks largimesh, të cilat, sipas Këshillit Rajonal të Bashkëpunimit të Sarajevës, çuan në uljen e popullsisë në moshë pune të Ballkanit Perëndimor me mbi 400,000 nga viti 2016 në 2020. Popujt e ndarë nga gjithçka i bashkon dëshira për t’u larguar: qeveria e Beogradit ankohet se Serbia po humbet “një qytet në vit”, instituti statistikor vëzhgon me shqetësim se si popullsia ka rënë me 10 për qind në dhjetë vjet, në Bosnje Hercegovinë, Hulumtimi i Kombeve të Bashkuara zbulon se 72 për qind e të rinjve mendojnë se jetojnë në një vend “strukturalisht të korruptuar”, nga i cili pothuajse gjysma duan të largohen sa më shpejt të jetë e mundur.
Qindra mijëra i shpëtojnë varfërisë, korrupsionit, ndotjes. Dhe nëse në të kaluarën largoheshin kryesisht punëtorët, sot burra e gra, punëtorë e të diplomuar nisen: “Në vitet ’90 të rinjtë tanë u larguan plot shpresë për të ardhmen”, thotë Afrim Krasniqi, politolog në Universitetin e Tiranës.
“Sot njerëzit emigrojnë sepse kanë humbur çdo shpresë në vendin e tyre”.
Parashikimet e Kombeve të Bashkuara janë të pamëshirshme: Bosnja është e destinuar të humbasë 60 për qind të banorëve të saj në pesëdhjetë vitet e ardhshme, Shqipëria 66 për qind deri në fund të shekullit.
Por nuk duhet të fokusohemi në dekada: “Në paralelet e mia në vitin 2010 kam pasur njëqind nxënës, sot dhjetë”, thotë Krasniqi.
“Nga ana tjetër, kurset e mjekësisë dhe infermierisë janë mbushur me studentë që tashmë e kanë në xhep biletën e largimit: pesë mijë punonjës shëndetësorë shqiptarë janë punësuar vetëm në tre vitet e fundit dhe vetëm në Gjermani”.
Agjencia Eurofound ka hetuar mirëqenien ekonomike të punëtorëve evropianë: 5 për qind e danezëve e kanë të vështirë të përballojnë bukën e gojës, por 69 për qind e shqiptarëve kërkojnë arratisje.
Nëse kryeministri Edi Rama vazhdon të gëzojë mbështetjen e Bashkimit Europian, vetëm në pesë vitet e para të “mbretërimit” të tij 260 mijë shqiptarë emigruan në Europë.
Dhe në vitin 2021 rifilloi fluksi me 42 mijë largime: “Rama pëlqehet sepse garanton stabilitet, por shqiptarët nuk dinë çfarë të bëjnë me stabilitetin”, komenton Krasniqi.
“Sa i përket Evropës, ajo na paralajmëron për ndikimet ruse dhe kineze, por nuk bën asgjë për të kundërshtuar emigracionin: ajo duket e favorshme në eksodin e fuqisë sonë punëtore të kualifikuar”.
Pa mjekë
Ai i personelit shëndetësor është fluturim brenda fluturimit: në Kosovë diplomojnë 150 mjekë në vit, por largohen deri në 180. Pagat e ulëta dhe nepotizmi mundojnë si serbët ashtu edhe shqiptarët, me rezultat që vetëm në vitin 2019 thuajse 2 për qind e kosovarëve emigruan (sikur po largoheshin 1.200.000 italianë), ndërsa pas thyerjes së Covid-it i njëjti prag u tejkalua tashmë në vitin 2021.
Shifrat në Serbi janë më pak dramatike, ku, megjithatë, emigracioni jep kontributin e tij thelbësor në paralizën demografike: “Rënia e nivelit të lindjeve është për 10-15 përqind për shkak të flukseve migratore”, pohon Vladimir Nikitovic, demograf i Instituti i Shkencave Sociale në Beograd.
Në vitin 2020, popullsia serbe ra nën shtatë milionë për herë të parë dhe çdo vit një bilanc negativ prej 15-20 mijë banorësh vërteton çekuilibrin mes serbëve nga Serbia që largohen dhe serbëve nga Bosnja dhe Kosova që ribashkohen për të studiuar ose punuar në Beograd: “Mesatarisht 50,000 serbë emigrojnë çdo vit, dhe jo vetëm për arsye ekonomike: punëtorët e thjeshtë kërkojnë mbi të gjitha paga më të mira, por të diplomuarit duan një mjedis më të barabartë dhe më pak të korruptuar”, shpjegon Nikitovic.
Bruksel, lamtumirë
Për vite me radhë, Bashkimi Europian dukej se ishte ilaçi për të gjitha sëmundjet : “Por pas kaq shumë palëvizshmërie, askush nuk mendon më për të”, siguron Krasniqi. “Në Shqipëri zgjedhjet e 2021 ishin të parat në të cilat nuk u fol për Europën”.
Dhe edhe aty ku tani është një fakt i vërtetuar, BE-ja shpërblen individët, por penalizon komunitetet:
“Kroacia u bashkua me Unionin në 2013,” shpjegon Tado Juric, demograf në Universitetin Katolik të Zagrebit.
“Në tetë vitet e para të anëtarësimit, 370,000 janë larguar, shumica dërrmuese e të rinjve të moshës 20 deri në 39 vjeç që janë zhvendosur në Gjermani”.
Për një vend me katër milionë banorë, këto janë shifra mbresëlënëse, aq më tepër që “në të njëjtat vite pensionistët u rritën me 10 për qind dhe studentët u ulën me 10 për qind”.
Juriç kreu një studim për bashkëkombasit e tij që emigruan: “Gjëja e parë që të bën përshtypje është se ata janë jashtë vendit për të qëndruar: 45 për qind planifikojnë të kthehen si pensionist, 40 për qind kurrë”.
Gjëja e dytë është edhe më befasuese dhe për ta kuptuar është mirë të kujtojmë se në Kroaci gjatë bumit turistik nuk është mungesa e punës, por e fuqisë punëtore:
“Nuk janë arsyet ekonomike ato që i largojnë njerëzit nga vendi, por perceptimi se korrupsioni është kudo dhe se etika e punës nuk vlen asgjë”.
Kjo tezë konfirmohet nga një episod i vitit 2018: seksioni i Dublinit i HDZ, partia historike nacionaliste kroate, ftoi bashkatdhetarët që banonin në Irlandë në një dolli për Krishtlindje. Vërshimi i fyerjeve dhe kërcënimeve që pasoi i detyroi organizatorët të anulonin aktivitetin.
Si në Meksikë
Sipas Tado Juric, Kroacia po kthehet në “Meksikën e Gjermanisë”: “Brishtësia institucionale dhe korrupsioni kanë sjellë 10 për qind të meksikanëve në SHBA dhe po aq kroatë në Gjermani”. Por nuk është vetëm Kroacia.
Demografi serb Vladimir Nikitovic i përmbledh tridhjetë vitet e fundit të vetmisë në Ballkan si më poshtë: “Indeksi ynë i zhvillimit njerëzor është më i ngjashëm me Amerikën Qendrore sesa me fqinjët e saj evropianë”.
Me zhvillim njerëzor nënkuptojmë arsimin, kujdesin shëndetësor, standardin e jetesës. Është realitet nën retorikën nacionaliste. I njëjti që disa muaj më parë përgjonte një ndërtesë në Mitrovicë, në veri të Kosovës: një dorë kishte shkruar “Kjo është Serbia!”, tjetra u përgjigj: “Jo, kjo është posta”.
