Situata e COVID-19 në Shqipëri mund të dalë jashtë kontrollit nëse nuk menxhohet nga qeveria. Por kjo është e pamundur. Në një sitatë korrupsioni galopant dhe krim të organizuar në rritje, është e pamundur një përmbysje e situatës.
Sipas ekspertit të çështjeve ekonomike dhe sociale pranë CDU-së gjermane, Martin Henze, organizata Rama po e orienton Shqipërinë drejt dështimit. Si shembull Z. Henze sjell mungesën e perspektivës për hapjen e kapitujve për Shqipërinë. Në këtë mes Z. Henze përfshin edhe faktorin ndërkombëtar në Shqipëri. Sipas tij, Ambasadori i BE-së në Tiranë, Luigi Soreca, nuk po bën sa duhet për të transmetuar situatën e vërtetë të korrupsionit në Shqipëri.
Intervista e plotë:
Henze, ju jeni evropian, gjerman dhe një nga ekspertët e paktë të situatës politike dhe ekonomike në Shqipëri në Gjermani dhe Evropë. Komisioni i BE-së nuk dëshiron të kursejë qeverinë shqiptare në rast të shkeljeve kundër pavarësisë së gjyqësorit ose humbjes së parave nga sistemi i korruptuar i qeverisë. A është kjo një problem në Shqipëri?
Sigurisht. Organizata shqiptare Rama jo vetëm që ka arritur të sigurojë që Shqipëria nuk ka pasur një shtet kushtetues dhe një parlament funksional për tre vjet dhe se vendi drejtohet nga vetëm një parti, por që korrupsioni qeveritar është rritur masivisht në Shqipëri në tetë vitet e fundit. Politikisht përgjegjës për këtë është organizata Rama dhe e ashtuquajtura parti në pushtet socialiste, PS.
Pse e ashtuquajtura parti e qeverisë socialiste?
Epo, për mendimin tonë, organizata Rama nuk është socialiste në kuptimin që nuk ka parashikuar mbrojtjen e klasës punëtore. Është i korruptuar dhe nuk është i aftë të formësojë një të ardhme të mirë për Shqipërinë. Mendoj për shumë të rinj shqiptarë jashtë dhe shqiptarë që demonstruan në rrugët e Shqipërisë në 2019 dhe 2020 për liri, lumturi dhe të ardhme kundër regjimit autokratik të Ramës. Ata kanë treguar se ekziston zakoni i keq i shumë njerëzve që sugjeron: Gjithçka ka qenë gjithmonë e tillë dhe do të mbetet kështu, nuk vlen më për Shqipërinë. Ky është një zhvillim i mirë. Unë jam dhe mbetem një liberal-konservator klasik, me pararendës katolikë, hebrenj, i cili beson në demokracinë liberale dhe nuk e konsideron atë vetëm një model mes shumë të tillave. Ajo mbron pakicat. Lejon lirinë e shprehjes dhe kufizon fuqinë e qeverisë. Në Shqipëri, pas zgjedhjeve parlamentare, do të jetë shumë e rëndësishme përfshirja e të gjithë shqiptarëve në një lloj dialogu kombëtar, bëhet fjalë për të ardhmen e përbashkët të Shqipërisë. Kjo është ajo që lideri i opozitës Lulzim Basha ka filluar të bëjë për muaj të tërë, ai me të drejtë po flet për çështje të rëndësishme, të përbashkëta, si Neë Deal, programet ekonomike dhe sociale, kjo ka të bëjë me të gjithë shqiptarët. Këto janë me të vërtetë probleme elementare për shoqërinë, por edhe zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, klasës së mesme shumë të vogël. Koncepti i prezantimit të një përfitimi për fëmijë për herë të parë, d.m.th. një e drejtë ligjore për mbështetje të veçantë për fëmijët, është mënyra e duhur, korrespondon me standardin e BE dhe mund të financohet pa ndonjë problem. Presidenti juaj, Ilir Meta, na ka bërë një përshtypje të madhe në Evropë. Ai qëndron i palëkundur për mbrojtjen e kushtetutës shqiptare, për të gjithë kombin, një njeri trim, patriot. Një nga gjërat që shumë harrojnë: Ka të bëjë me natyrën njerëzore. Ka raste kur njerëzit duan më shumë sesa thjesht menaxhim të mirë. Ata duan pasion nga udhëheqësit e tyre politikë. Ata duan udhëheqës politikë që janë të përkushtuar për të mbrojtur familjet, për lumturinë e tyre dhe për të mbrojtur natyrën. Ata nuk duan teknokratë dhe një organizatë të korruptuar si ajo e Ramës. Shqiptarët mendojnë se nuk bëhet fjalë vetëm për koncepte, për propagandë, por për të ardhmen e familjeve të tyre.
Kthehemi tek Komisioni i BE-së. A zbatohet rregullorja në mënyrë retroaktive?
Po, mekanizmi i ri është i zbatueshëm që nga 1 janari 2021 dhe pasi të ketë vendosur GJED, Komisioni i BE-së gjithashtu mund të veprojë në mënyrë retroaktive. BE aktualisht po intensifikon rishikimin e saj dhe Ambasadori Soreca gjithashtu do të ndiejë efektet e kësaj.
Si duhet kuptuar kjo?
Epo, ambasadori i BE-së, Soreca flet shumë për reformën ligjore, reformat janë të drejta dhe të rëndësishme pasi qeniet njerëzore kanë ekzistuar, asgjë nuk është perfekte. Por, si gjithmonë në jetë, nuk ka rëndësi procesi, por rezultatet. Rezultatet janë katastrofike në Shqipëri, pothuajse asgjë nuk funksionon më në shtetin ligjor shqiptar dhe ka një rritje të konsiderueshme të korrupsionit nën qeverinë Rama. Në të vërtetë, ne pyesim veten në Strasburg, Bruksel, Paris dhe Berlin, pse ambasadori i BE-së, Soreca nuk kritikon korrupsionin qeveritar në Shqipëri? Ndonjëherë duket, kur shohim veprimet e Ambasadorit të BE, sikur korrupsioni qeveritar nuk ekziston në Shqipëri, kjo është një qasje thelbësisht e gabuar, cui bono? Populli shqiptar duhet ta dijë që BE nuk është prapa liderëve politikë, kjo është qeveria Rama.
Dhe ku shkon BE-ja nga këtu?
Procedurat e shkeljes sipas nenit 7 janë duke u zhvilluar kundër Polonisë dhe Hungarisë, gjë që në rastin më të keq mund të çojë në tërheqjen e të drejtave të votimit në Këshillin e BE-së. Për Shqipërinë, problemi është edhe më shpërthyes. Korrupsioni në rritje i qeverisë i organizatës Rama dhe dështimi për të përmbushur 15 kriteret e BE kanë çuar në asnjë progres në negociatat e pranimit me BE në 8 vitet e fundit.
A do të ndryshojë kjo pas zgjedhjeve në 25 prill, a mendoni?
Nëse kombi shqiptar dëshiron të bëhet anëtar i BE, ai duhet të zgjedhë një qeveri të re. Nuk mund të vazhdojë kështu. Nëse ekzekutivi i korruptuar Rama rizgjidhet, megjithatë, BE duhet të pyesë veten pse duhet të financojë ende një administratë të tillë. Këto janë me të vërtetë zgjedhjet më të rëndësishme të Shqipërisë që nga viti 1992 në 25 prill 2021.
A do të thotë kjo se sundimi i ligjit dhe ekonomia sociale e tregut janë çelësi i zhvillimit të Shqipërisë në 5 vitet e ardhshme?
Po, të dy përbërësit janë nxitës për rrugën drejt BE-së dhe kështu për të ardhmen. Ju e shihni, në mënyrë ideale, demokracia garanton pajtimin civil, jo të dhunshëm të interesave, gjithashtu për pakicat, edhe pse jo për të gjitha interesat e veçanta. Kjo aftësi për të arritur konsensus është diçka që askush nuk mund ta imitojë në demokraci. Kjo është krejtësisht e ndryshme nga rishpërndarja e privilegjeve, shantazhet politike ose një ndryshim i thjeshtë i elitave që autokracitë përdorin për të mbajtur të lumtur komandantët e luftës, si në Shqipëri, fraksionet e ndërtuesve të pallateve në parlamentin aktual ose degët e shërbimit sekret. Kushdo që ka parë autokracinë nga brenda e di se ato nuk karakterizohen nga ekzekutivi apo administrata e fortë, efektive që evropianët që janë mësuar me demokracinë ndonjëherë ua atribuojnë atyre, por nga një burokraci, korrupsion dhe kronizëm që heq trurin. Ekzekutivi Rama është një shembull shumë i mirë për këtë. Në demokracitë, të votohesh jashtë zyrës është rutinë, por shumë shqiptarë duket se nuk janë në gjendje ta imagjinojnë Shqipërinë pa Ramën. Autokracitë jetojnë me të tashmen, e ardhmja nuk është forca e tyre. Ne e shohim këtë shumë mirë në Shqipëri me dështimin e plotë të qeverisë Rama në luftën kundër pandemisë mjekësore dhe ekonomike, dështimin në negociatat e pranimit me BE ose reformën ligjore. Në këtë aspekt, për disa muaj tani nuk kemi befasuar se sa baltë po hidhet në BE nga propaganda dhe nga vetë Rama, sa shumë po përdoret nga propaganda e Ramës për të pretenduar se BE po e lë vetëm Shqipërinë në lufta kundër pandemisë, diçka që duhet parandaluar me çdo kusht. Shqipëria është një demokraci e re, e paqëndrueshme, që ka 8 vjet që po regreson, është keq. Por vetëm historianët dhe propagandistët e këqij përshkruajnë progresin si një zhvillim linear. Në demokracitë e pjekura, të konsoliduara institucionalisht si Gjermania, Britania, Franca, madje edhe Amerika, fuqitë kontrollojnë njëra-tjetrën, edhe nëse forcat e pavendosura ndonjëherë vendosin ta ndryshojnë këtë, siç ndodhi nën administratën Trump. Një epsh i veçantë për dënimin është përhapur në Shqipëri në vitet e fundit, duke e quajtur me naivitet atë që është vetëm e arsyeshme: besimin në pohimin e një modeli demokratik që Winston Churchill e quajti “më e keqja e të gjitha formave të qeverisjes” – “përveç të gjitha të tjerave”. Deri më tani, asgjë dhe askush nuk e ka hedhur poshtë këtë fjali. Në këtë aspekt, ne kemi besim të plotë në opozitën e bashkuar shqiptare. Do të bëjë një punë shumë të mirë nga 26 prilli 2021. Qëllimet e tyre kryesore janë sigurisht të sjellin Shqipërinë në anëtarësimin e plotë në BE deri në vitin 2025 dhe të mposhtin pandeminë me njohuri mjekësore dhe ekonomike, ne Evropianët i mbështesim ata në këtë detyrë kombëtare, nuk ka asnjë alternative politike ne shqiperi.
A ishte gjëja e duhur tërheqja e opozitës shqiptare nga parlamenti shqiptar në shkurt 2019?
Po, ishte një hap serioz, dhe i diskutueshëm, por korrekt dhe i guximshëm dhe demokratik, veçanërisht nga lideri i opozitës, Lulzim Basha, i cili kishte marrë përgjegjësinë politike për këtë vendim. Përmes këtij vendimi, ai i dërgoi një sinjal shumë të qartë kombit shqiptar, por edhe bashkësisë ndërkombëtare: “Mjaft më”. Prandaj, unë e mirëprita dhe mbështeta shprehimisht këtë vendim në atë kohë, sepse nuk ishte një vendim ad hoc, emocional, por mbështetej nga një koncept strategjik. Në atë kohë, në Shqipëri nuk kishte më asnjë rregull ligjor, administrata Rama bëri atë që donte dhe Ministri i Brendshëm i asaj kohe Tahiri, një mik shumë i mirë i Ramës, u akuzua për krime, një kriminel midis shumë kriminelëve të tjerë të qeverisë Rama. Sidoqoftë, nuk rri në të njëjtën tryezë me kriminelët, të paktën jo në një parlament. Parlamenti i kohës ishte gjithashtu jofunksional; opozita nuk kishte më asnjë mjet për të kontrolluar veprimet e qeverisë. Ishte një parlament i rremë dhe ekzistonte rreziku që përfshirja e vazhdueshme e opozitës të legjitimonte këtë gjendje jodemokratike përmes pranisë së saj.
Si funksionon në këtë rast?
Shqipëria ka qenë në tranzicion shoqëror që kur opozita e zgjedhur u largua nga parlamenti në 2019. Që atëherë, opozita e bashkuar ka vazhduar të ndjekë një politikë reformuese proaktive shumë konstruktive, ajo ka hartuar zgjidhje të fuqishme dhe efikase për zhvillimin ekonomik dhe shëndetësor të Shqipërisë. Përmes së cilës, në hapa përsëritës, po zhvillohet një konfigurim i ri i politikës shqiptare dhe do të bëhet edhe më i dukshëm nga 26 prilli. Kombi shqiptar do të shohë në pak vite që përmes këtyre nismave të guximshme të opozitës së bashkuar në 2019-2020, 30 vjet pas revolucionit të parë, një revolucion i dytë, por me mjete të ndryshme, është realizuar për të mirën e popullit shqiptar, pa dhunë, por me zemër dhe mendje. Kjo politikë do ta çojë Shqipërinë drejtpërdrejt në BE.
A janë pjesë e historisë së kapitalizmit edhe thirrjet për socializëm në Shqipëri?
Sigurisht, në një demokraci lejohet të diskutohet, ekziston liria e mendimit dhe liria e shtypit. Rastësisht, socializmi gjithmonë ka dështuar deri më tani. Ngadalëson produktivitetin, parandalon risitë, zhvillimi i mëtejshëm i shoqërisë dhe liria e njerëzve dhe mbrojtja dhe lumturia e familjeve është e kufizuar, kjo çon në korrupsion, siç mund ta shohim shumë mirë në Shqipëri që nga viti 2013.
Idetë socialiste janë gjithashtu aktuale në Gjermani, veçanërisht tek të rinjtë, pse?
Sepse në mesin e një pjese të rinisë ekziston një koncept i tillë. Edhe vajza ime 17 vjeçe, është përfshirë në diskutime për këtë çështej me mua dhe po bën provat e kryengritjes.
Atyre nuk u pëlqen, apo jo?
Po, është shumë aktuale, ajo shkon në konfrontim me babanë e saj me shumë respekt dhe me argumente të menduara mirë, madje unë mësoj nga këto diskutime. Kur isha 20 vjeç kisha ide të ngjashme, ne donim ta ndryshonim botën në mënyrë rigoroze, kishim ide revolucionare dhe provuam kryengritjen në vitet ’80. Por ndryshimi erdhi pasi kuptuam se çfarë do të thotë në të vërtetë socializëm, që kishim parë në RDGJ në atë kohë dhe morëm pjesë në eliminimin e komunizmit në RDGJ. Kjo është normale. Tomas Mann një herë tha: “Kushdo që nuk është komunist në moshën 20 vjeç nuk ka zemër, kushdo që është ende komunist në moshën 40 vjeç nuk ka mendje”. Sidoqoftë, të rinjtë në veçanti po i shohin idetë socialiste përsëri tërheqëse. Kjo ka të bëjë, njëra anë, me fushatat dezinformuese të Republikave Popullore Socialiste të Rusisë dhe Kinës, të cilat shfrytëzojnë humbjen historike të kujtesës. Të rinjtë duket se kanë harruar mësimet e përvojës dhe luftërat e tmerrshme dhe gjenocidet e shekullit 20. E cila gjithashtu është për shkak për faktin se askush nuk i mëson më këto njohuri historike. Kjo është ajo për të cilën ne jemi duke punuar aktualisht në BE dhe në vendet perëndimore, se kujtesa kolektive ka nevojë për një lidhje me realitetin me të kaluarën tonë përsëri.
Kthehemi në Shqipëri. A do të përfundojë pandemia në Evropë në vitin 2021?
Supozoj se viti 2021 do të jetë një tjetër vit Covid. Por ai që ishte më i parashikueshëm, për vitin 2020 ishte terra incognita, errësirë shkencore dhe politike. Tani kemi zhvilluar instrumente, programe diagnostikuese dhe vaksina brenda 12 muajsh, të paimagjinueshme pa zhvillimin e ARN-së gjermane, aktualisht po zhvillojmë vaksina edhe më efektive të bazuara në AND. Në Gjermani, në fund të vitit 2021 ato do të jenë në treg, një absolut zhvillim i ri që do të zgjidhë shumë probleme plotësisht, në të ardhmen. Për mua në punën time, megjithatë, është e rëndësishme të mendoj përpara. Prandaj supozoj se pandemia do të ketë mbaruar në fillim të vitit 2022. Kjo nuk do të thotë që virusi do të zhduket. Por atëherë nuk do të shohim ndonjë ndërhyrje shpërthyese, madje as në Shqipëri. Për këtë, megjithatë, ne kemi nevojë për solidaritet pan-evropian. Nuk duhet të ndodhë që rajonet më të pasura të vaksinohen dhe të tjerët jo. Askush nuk është i sigurt në këtë botë nëse shumica nuk është e sigurt. Në këtë aspekt, çdo person, çdo organizatë, gjithashtu BE, gjithashtu Gjermania, bën gabime, por BE ka vepruar në mënyrë korrekte dhe me mençuri, nga maji/qershori do të ketë vaksinë të mjaftueshme në dispozicion në mënyrë që Evropa, por edhe Shqipëria, të furnizohet.
A mund të ndihet Evropa tashmë e sigurt në 2022? A nuk duhet të vaksinohet e gjithë bota?
Para së gjithash, ne duhet të përshpejtojmë programin e vaksinimit. Kjo vlen edhe për Shqipërinë. Për momentin, ne nuk shohim një strukturë efektive, të decentralizuar të vaksinimit në Shqipëri. Qeveria ka dështuar plotësisht. Çfarë do të bëjë Shqipëria kur të marrë vaksinën për 2 milion qytetarë në Maj/Qershor? A do të jetë në gjendje qeveria shqiptare të vaksinojë kombin brenda 8 javësh, a do të ketë infrastrukturë të mjaftueshme, staf të kualifikuar, shiringa dhe tampona të mjaftueshëm dhe mjekë? Jo, vështirë se ka ndonjë përgatitje organizative për zero orë. Së dyti, ne duhet t’i përshtatim vaksinat ndaj mutacioneve të rrezikshme dhe po punojmë intensivisht për këtë në Gjermani. Duhet të jemi shumë të kujdesshëm që ato të mos ulin imunitetin. Në Brazil, pandemia është jashtë kontrollit. Ekziston rreziku që virusi covid të fitojë shkallën e vdekshmërisë MERS-CoV prej mbi 30% dhe të shndërrohet në një virus vrasës. Një situatë e tillë nuk duhet të lejohet të ndodhë në Shqipëri. Prandaj, masat e mbrojtjes mjekësore, d.m.th: Testimi, rregullat e distancës duhet të respektohen në mënyrë rigoroze. Vaksinimi është vetëm një aspekt i kontrollit të sëmundjes. Në të njëjtën kohë, kujdesi i përgjithshëm shëndetësor duhet të jetë i disponueshëm në Shqipëri. Zonat vitale si ilaçi i kancerit ose imunizimi rutinë janë ndërprerë, njerëzit në Shqipëri gjithashtu vdesin nga këto, ato nuk përfshihen në statistikat e kovidit – të vdekur.
A është i përgatitur sistemi shëndetësor shqiptar për “Long Covid/Covid të gjatë”?
Javën e kaluar, OBSH prezantoi një studim sipas të cilit një në dhjetë pacientë me Covid vuan nga efekte afatgjata. Shumë prej tyre nuk janë të shëndetshëm pas dymbëdhjetë javësh, dhe për të tjerët zgjat shumë më shumë. Këta njerëz nuk u morën seriozisht në fillim, gjë që është shumë e trishtueshme. Sepse ka edhe pasoja të rënda psikologjike si ankthi, depresioni dhe gulçimi, por edhe frika nga e ardhmja ekonomike, e cila gjithashtu çon në një rritje masive të vetëvrasjeve në Shqipëri. Covid – 19 nuk është një grip normal, por prek shumë pjesë të trupit, përfshirë trurin. Prandaj, sistemi shëndetësor shqiptar duhet të punojë urgjentisht për të siguruar që pacientët të kenë gjithashtu mundësinë e rehabilitimit mjekësor. Sisteme të tilla nuk ekzistojnë ende në Shqipëri, një dështim absolut i qeverisë Rama në 8 vitet e fundit. BE kishte siguruar kapital të mjaftueshëm. Në shkurt të vitit 2020, së bashku me mikun tim Prof. Shehu, organizova një konferencë në Shqipëri, rezultatet e së cilës janë bërë pjesë e konceptit shëndetësor të PD-së, përfshirë krijimin e një infrastrukture rehabilitimi mjekësor në Shqipëri në vitet e ardhshme.
Sa jemi të përgatitur për pandeminë tjetër?
Në Shqipëri, ata nuk janë përgatitur aspak për momentin, qeveria Rama nuk është as e aftë të luftojë pandeminë ekzistuese. Kjo do të jetë detyra e profesionistëve, dhe për këtë arsye është detyra e qeverisë së re, e cila do të përbëhet nga anëtarë të opozitës aktuale, të zgjedhur, të bashkuar. Ndërkombëtarisht dhe në BE, gjërat duken ndryshe për momentin. Ne kemi pare rastin Ebola, për shembull, që cikli i panikut u pasua nga një cikël i harrimit. Kjo është mënyra se si duhet të jetë diçka si një kujtim i qëndrueshëm. Tani e dimë se çfarë të bëjmë për Covid -19. Por kujtesa njerëzore është shumë e shkurtër.
Dhe si e shohin ata zhvillimin ekonomik në BE?
Nga vera e 2021 e tutje, ne do të përjetojmë një zhvillim pozitiv ekonomik që ndoshta nuk është parë për 70 vjet dhe që sigurisht do të ndryshojë vitet 20 të shekullit 21 në një peizazh të lulëzuar. BE dhe SHBA kanë organizuar programe të fuqishme dhe në shkallë të gjerë. Kjo do të ketë gjithashtu një ndikim masiv dhe pozitiv në Shqipëri, nëse zgjedhjet në 25 prill shkojnë mirë. Prilli është i duhuri. Siç thashë, jam i bindur që Shqipëria ka potencialin të bëhet Zvicra e Ballkanit, shqiptarët thjesht duhet ta duan atë dhe të marrin vendimet e duhura tani.
