Pa syze politike
“Eulex-i”, sistemi i drejtësisë dhe Kushtetuta e Shqipërisë
Sapo kryedemokrati Basha bëri të ditur propozimin e ri të opozitës, madje pa mbyllur ende fjalën e tij të plotë para selisë blu, në media e rrjete sociale u shfaq titulli kryesor: “PD kundër propozimit të SHBA”. Më tej shtjellimi i “jashtëm” i qëndrimit dhe propozimit të ri të demokratëve u plotësua me ngjyrime të tjera, duke i qëndruar linjës sipas së cilës opozita është kundër ndërkombëtarëve në kuadër të reformës në drejtësi. Por nëse shohim me vëmendje dhe në detaje propozimin e djeshëm të demokratëve, i cili në 95 % të tij mbështet formulën e hedhur në tryezë nga Nuland pak ditë më parë, së paku duhet të tërhiqemi nga akuzat që kanë në qendër tezën e përhapur gjerë kohët e fundit për një “PD kundër imperialistëve”.
Së pari në formulën e propozuar nga demokratët thuhet se,: “Vëzhgues nga Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit kanë të drejtë të marrin pjesë në seancat e shqyrtimit të kandidatëve pa asnjë kufizim. Kjo trupë ka të drejtë të ketë akses të plotë dhe të papenguar tek çdo dokumentacion që administron komisioni. Gjithashtu, ONM ka të drejtë të dorëzojë pranë komisionit ad hoc dokumentacion që vërteton kushtet e ndalimit të ushtrimit të funksionit në përputhje me Ligjin e Dekriminalizimit dhe që nuk disponohen nga institucionet shqiptare. Pas përfundimit të shqyrtimit të kandidatëve nga komisioni ad hoc, ONM ka të drejtë t’i dorëzojë Kuvendit një raport të detajuar me vlerësim për secilën kandidaturë, sipas kritereve kushtetuese dhe ligjore dhe dokumentave dhe provave të administruara nga komisioni”. Po ashtu në propozimin e PD-së në pjesën e shënimeve theksohet se,: “Propozimi i jep ONM rol vezhguesi me akses të plotë në proces dhe dokumentacion, prova apo çdo fakt të shqyrtuar, por pa pushetet diskrecional i cili do ta kthente ONM në një institucion me supra-sovranitet brenda kornizes kushtetuese shqiptare dhe pa përgjegjshmëri (accountability) demokratik. Ky do të ishte një rast sui generis dhe një përjashtim absolut në raport me eksperiencat e vendeve të tjera që kanë hasur probleme po kaq të mprehta me gjyqësorin përpara anëtarësimit në BE, si Rumania apo Kroacia”.
Duke ju referuar vetëm këtyre dy pikave në draftin e PD-së arrijmë në disa përfundime që bien së paku në kundërshti me logjikën sipas së cilës opozita nuk e do reformën në drejtësi se i trembet ekspertëve ndërkombëtarë. Kështu PD me propozimin e saj i jep ONM( nënkupto ndërkombëtarët) disa kompetenca që nuk i kanë pasur deri më tani me asnjë reformë që është zhvilluar në vend. Operacioni ndërkombëtar i monitorimit do ketë rol vëzhguesi , ashtu sic edhe rekomandimi i Venecias propozon (monitorues), me akses të plotë në proces dhe dokumentacion. Po ashtu ONM-së i jepet e drejta të dorëzojë pranë komisionit dokumentacion që vërteton kushtet e ndalimit të ushtrimit të funksionit në përputhje me Dekriminalizimin si dhe e drejta për një raport të detajuar me vlerësim për secilën kandidaturë. Në këto kushte, kërkesa në draftin aktual që vjen si propozim i SHBA dhe BE, i jep ONM-së të drejta eskluzive në procesin e vettingut ose sic e pëlqen ta quajë kryeministri, radiografisë së gjyqtarëve. Në këtë formë, de facto dhe de jure, propozimi bën që drejtësia shqiptare të zhvendoset jashtë Kushtetutës dhe jashtë vullnetit politik të përfaqësuesve të zgjedhur. Modeli i reformës ne drejtesi, ku të huajt marrin vendime për liritë dhe te drejtat themelore te shtetasve shqiptar dhe ndërkohë vetë shqiptarët janë të privuar nga proçesi është nje model i përdorur për shtete që vuajnë pasojat e luftës apo që akoma nuk jane shtete sovrane. Vendosja e një “Eulexi” për Shqipërinë, përtej rëndësisë që kanë ndërkombëtarët në proçeset demokratike të vendit, do ishte jashtë çdo lloj logjike. Dhe duke mbetur pikërisht tek logjika, ajo që shton edhe më shumë paqartësistë për ONM-në është mungesa e shpjegimit publik nga pala mbrojtëse e kësaj formule. Asnjë prej përfaqësuesve socialist në komisionin e posaccëm, po ashtu asnjë përfaqësues i SHBA dhe BE , nuk kanë argumentuar se pse kjo strukturë ndërkombëtare ( ONM) duhet të përfshijë aq thellë duart në një procces sa bie në kundërshtim jo vetëm me themelet e veprimtarisë së një shteti por edhe me rekomandimin e Komisionit të Venecias. Ky i fundit në rekomandimin final për reformën në drejtësi i jep qartazi ndërkombëtarëve një rol moniturues së proccesit dhe jo vendimmarrës. Dhe në fund duke ju referuar një deklarate epike të kryeministrit sipas së cilit nuk është njeriu që korruptohet, por është sistemi që e kthen atyë në të tillë, lind pyetja e natyrshme: Cilat janë garancitë që japin kreu i qeverisë dhe mbështetësit ndërkombëtarë të kësaj formule se ekspertët që do përbëjnë ONM-në do jenë të pakorruptueshëm në një vend ku korrupsioni është sistem?!
