Letra personale e Kryeministrit anglez, 12 udhëzimet për Pashallëkun e Janinës

0
154

Pashai i Janinës, i njohur përmes botimeve publike dhe i panjohur mes dokumenteve sekrete; me qindra të tilla raportojnë fshehtas çfarë ndodh në Shqipëri në librin e fundit të Irakli Koçollarit, “Ali Pasha dhe Shqipëria në arkivat britanike”; pas dokumenteve zbulohen emrat e misionarëve dhe agjentëve të famshëm e të njohur për studimet albanologjike; asnjëri nga agjentët – na bën me dije studiuesi – apo ushtarakët francezë të ngarkuar me misione speciale prej qeverive të tyre, nuk ka folur publikisht për misionet dhe detyrat sekrete me të cilat kanë qenë ngarkuar dhe kryenin nëpër territoret e Pashallëkut të Janinës dhe ndaj Pashait të saj. Me të drejta autori, “Standard” në ditët në vijim boton disa prej këtyre dokumenteve top sekret

 

250px-Dupré_-_Ali_PashaDokumenti i meposhtem, qe mban daten 28 gusht 1804, eshte i hartuar nga kabineti i Qeverise Britanike (Downing Street) dhe miratuar nga vete Kryeministri Britanik, sikunder del nga ky dhe nga dokumente te tjera te mevona. Pa dyshim, ky eshte nje nga dokumentet me te rendesishme, ne mos me i rendesishmi ne radhen e tere materialeve qe perfshihen ne kete grup dokumentesh qe trajtojne marredheniet e Britanise se Madhe me Ali Pashen, Pashallekun e Janines, popullsine shqiptare dhe ate greke ne ato ane, synimet dhe interesat politike dhe ushtarake te Britanise ne Ballkan etj.

Dokumenti ne thelbin e tij i jep pergjigje pyetjes dhe dilemes kryesore te parashtruar qe ne fillimin e trajtimit te ketij subjekti:

Perse erdhen ne territoret shqiptare, ne Pashallekun e Janines dhe me gjere, neper Ballkan, ushtaraket britanike? Cili ishte misioni i tyre i vertete? A e publikuan ata ndonjehere kete mision, qellim dhe detyra te ngarkuara?

Per vete faktin se permbajtja e materialit eshte sekrete dhe e hartuar nga vete kreu i qeverise britanike, ku zbulohen synimet dhe interesat e verteta sekrete politike dhe ushtarake te Britanise se Madhe, ky dokument merr vleren e nje akti te rendesishem, siq; mund te ishte nje vendim politik, mbi bazen e te cilit me pas, per realizimin e tij, jane vene ne levizje tere mekanizmat, institucionet dhe njerezit konkrete, diplomate, ushtarake, korriere, agjente etj. Hartimi i ketij dokumenti dhe vendimi te marre u bene ne kohen kur qeveria britanike kishte ndjekur dhe shqyrtuar me kujdes zhvillimet e vrullshme politike dhe ato ushtarake ne Evrope, kur ajo kishte pare prirjet, tendencat dhe synimet e metejme ekspansioniste te Napoleon Bonapartit, pasi kishte grumbulluar prej strukturave te specializuara te saj, sherbimeve sekrete te informacionit, te ushtrise dhe analisteve, raportet dhe prognozat mbi frontet e reja te luftimeve dhe enderrat e gjithe Fuqive te Medha per pushtimin e Ballkanit. Pa dyshim kjo vemendje e vecante e Fuqive te Medha tregon gjithashtu rendesine qe merrnin keto territore ne veprimet politike e diplomatike te Britanise se Madhe.

Dokumenti, per vete rendesine qe kishte, edhe ne forme u hartua ne nje menyre krejt te vecante. Te gjitha detyrat qe iu ngarkuan per te kryer agjenteve ushtarake, apo zbuluesve profesioniste, si Uilliam Martin Lik, jane renditur njera pas tjetres kronologjikisht qarte dhe me pika ndarese, inventarizuese “se pari”, “se dyti”,… e keshtu me radhe. Kjo menyre renditjeje edhe ne pikepamje ndertimore, ndihmonte njeriun e ngarkuar me mision qe t’i kishte “te shkoqitura” detyrat te cilat do te duhej te kryente.

Qe ne fillim te dokumentit, politikeberesit britanike, Kryeministri dhe kabineti i tij, shprehnin qartas se kush ishte shkaku dhe arsyet e marrjes se ketij vendimi te rendesishem politik. Sikunder nenvizohet ne paragrafin e pare, Qeveria Britanike.

 

 

Nr. Arch. 85492

Kapitenit U. M. Lik

Artileria Mbreterore

 

 

 

Dawning Street (Qeveria Britanike), 28 Gusht 1804

 

Qeveria e Madherise se Tij (Britanike) duke e konsideruar si objekt te nje rendesie te vecante mbrojtjen e kufirit grek, te Turqise europiane nga nje sulm kercenues i Frances, ka gjykuar si te arsyeshme dergimin e nje misioni ushtarak ne kato ane, dhe pikerisht per kete qellim. Madheria e Tij (Kryeministri) pati kenaqesine t’u perzgjidhte pikerisht ju per realizimin e ketij misioni. Per kete qellim une mendoj se eshte e nevojshme t’ju jap instruksionet e nevojshme per drejtimin dhe organizimin e puneve qe do te kryeni.

Se pari, duhet te njiheni me brigjet perendimore te Shqiperise (Albania) dhe Morese dhe vecanerisht me ato pika te cilat jane me drejtpersedrejti te ekspozuara apo afersia e tyre me brigjet italiane dhe lehtesite qe ato paraqesin ne rast nevojash per zbarkim, i ben ato me te favoreshme per nje armik.

Se dyti, nese mendoni se komandantet turq te atyre aneve i permbushin kushtet, apo i kane mundesite dhe mjetet te permbushin urdherat tona, do t’u sugjeroni atyre ndonje mase per permiresimin e mbrojtjes se atyre vendeve.

Se treti, do te shoqeroheni dhe do te mbeshteteni ne ndihmen qe do t’u ofrojne topografet dhe skicografet e Ushtrise Mbreterore (Britanike). Ne rast se kjo nuk do te realizohet, jeni te autorizuar te punesoni persona te tjere. Ju do te ndermerrni udhetime me karakter inspektimi dhe per to do te hartoni skica, duke u munduar qe nje veprim i tille te mos ngjalle xhelozi dhe pakenaqesi tek banoret e vendit. Per t’ju lehtesuar punen, Ministri i Madherise se tij (Ambasadori i Qeverise Britanike ne Stamboll – IK) prane Portes se Larte do t’ju ndihmoje per t’u pajisur me fermanet e nevojshem.

Se katerti, do te vizitoni te gjitha fortifikimet pergjate bregdetit, me qellim qe te shikoni gjendjen e tyre si dhe te verifikoni nese i plotesojne kushtet per te realizuar rezistence. Nese kerkesat e tyre mund te plotesohen lehtesisht se bashku me z. Morier ju duhet te perpiqeni qe te nxisni Guvernatoret e Turqise (Pashallaret e Pashalleqeve-IK), qe sa eshte ne fuqine, doren e tyre te marrin masat e nevojshme teknike, te zevendesojne ato mjete ushtarake (te dala jashte perdorimit, me te tjera-IK) ne pikat e rendesishme. Kete informacion do t’ia percillni Ministrit te Madherise se tij prane Portes se Larte (Ambasadorit Britanik prane Portes se Larte ne Stamboll -IK) dhe ai nga ana e tij, nese e shikon te arsyeshme, mund tju mbeshtese ne kete ndermarrje.

Se pesti, pasi te keni siguruar informacionin e nevojshem per vijen bregdetare, ju do te vazhdoni punen me ne brendesi te territoreve me qellim qe te krijoni nje panorame te plote dhe te pergjithshme te vendit. Kjo mund te jete e domosdoshme per suksesin e veprimeve ushtarake tona ne rast se armiku ndermerr nje zbarkim nga bregdeti. Per ti kthyer keto vezhgime ne pasuri te perhershme (duke u keshilluar vecmas me topografet qe do te te shoqerojne) duhet te mbash shenime per rruget dhe vendkalimet tokesore qe nga njera ane te shpien ne Kostandinopoje dhe nga ana tjeter ne drejtim te Morese. Te vezhgosh pengesat qe i duhen nje invadori te mundshem te kaperceje per te perparuar ne vende te tjera si dhe mjetet qe do t’i duhen te perdore per t’i here ato pengesa te paperdoreshme, pra per te hapur rruget.

Se gjashti, do te kontaktoni Ali Pashen apo Bejler beun e Rumelise dhe do t’i ofroni atij opinionet dhe keshillat tuaja ne lidhje me nje plan te pergjithshem qe ka te beje me mbrojtjen e territoreve te tyre, me shpemdarjen e trupave dhe menyren me te mire per t’i rritur ne nje nivel te konsiderueshem te ardhurat nga limanet dhe portet. Po te mbeshtesni dhe do te plotesoni kerkesat e tyre brenda mundesive tuaja, c’lidhet me organizimin paraprak dhe permiresimin e artilerise. Ne pergjithesi do te keshilloheni me ta per te gjitha ato ceshtje ushtarake qe kane te bejne me sigurine dhe mbrojtjen e tyre ndaj synimeve armiqesore te francezeve.

Se shtati, pasi te kini permbushur misionin tuaj ne Greqine Veriore, do te vazhdoni (ne jug) drejt Korinthit, per t’u njohur me mungesat e atij Porti te rendesishem dhe teper te veshtire, me qellim qe t’i plotesojme ato sa me shpejt te jete e mundur. Po ti bindni komandantet turq qe te vendosin nje garnizon te afte ne kete fortese per te siguruar mire ushtarakisht kalimet e veshtira qe te cojne drejt veriut dhe se fundi per te ngritur nje kamp te rrethuar me llogore ne Isthmos.

Se teti, do te vizitoni te gjitha pikat e tjera te rendesishme strategjike, ne afersi te Morese dhe ne vecanti punimet fortifikuese te venecianeve, per te njejtat qellime, njelloj sikunder do te veproni edhe per pikat e tjera ushtarake pararendese, sa ne vendet perreth Korinthit aq edhe ne vendet me tej, pergjate bregdetit.

Se nenti, gjate udhetimit ju do te vezhgoni me kujdes dhe do te raportoni per prirjet politike dhe ushtarake te banoreve.

Se dhjeti, per te njejtat qellime dhe me te njejtin synim do ti kushtoni kujdes dhe vemendje te vecante gjeografise se pergjitheshme te Greqise, me qellim qe te siguroni per Qeverine dhe kombin anglez te dhena me te sakta nga ato qe kemi ne dispozicion gjer me tani, per kete vend interesant, por kjo gje duhet te jete dytesore ne raport me qellimin kryesor te misionit tuaj, te cilit duhet t’i kushtoni vemendje paresore.

Se njembedhjeti, ne rast se armiku, nderkohe, realizon zbarkim ne Greqi dhe nese trupat ruse ne Korfuz ndermarrin veprime aktive per te arritur synimet e tyre ndaj Turqise europiane, ju do tu afroni gjeneraleve ruse mbeshtetjen dhe ndihmen tuaj, persa u perket njohurive dhe informacioneve qe keni ne lidhje me vendin, gjithashtu do te perpiqeni te ruani nje influence personate me Komandantet e forcave turke dhe vecanerisht ta perdorni kete influence per t’i bindur ata qe te tregohen te kujdesshem ne ruajtjen e rezervave ushqimore dhe pasurive te tjera te cdo lloji.

Se dymbedhjeti, ju do te korrespondoni me Mr. Adjutant, Mr. Morier dhe Mr. Foresti cdo ceshtje qe mund te jete e rendesishme per informacionin e tyre dhe ne rastin me te pare qe do t’u krijohet ju t’i mbeshtesni me rezultatet e vezhgimeve tuaja te z. Aleksander Boll, Lordi Nelson dhe kete zyre.

Zoteri, une jam

Sherbetori juaj i bindur

Dhe i ndershem

Harroeby

 

[ne letren mbeshtjellese te informacionet nga e njejta dore eshte shenuar]

Instruksione per Kapitenin M.Lik

 

(Ky dokument eshte perpiluar ne dy kopje. Ne kopjen e dyte, ne fund te saj, eshte shenuar shenimi me kete permbajtje:)

Me dokumentin do te njihen edhe Alek. Boll dhe Lordi Nelson

 

Dokumenti nr.8

Dokumenti i meposhtem, qe mban daten 5 tetor 1804 me nr. Arkivor 78\54, eshte nje informacion, i pari ne radhen e raporteve te derguara nga ana e Kapitenit Lik, per Qeverine Britanike, ne zbatim te detyrave te ngarkuara prej saj.

Ne kete material, raportohet me shume detaje dhe korrektesi tere itinerari i udhetimit te ushtarakut britanik drejt brigjeve te Pashallekut te Janines, mjetet me ane te te cilave ai e realizoi kete udhetim, funksionaret ushtarake qe e mbeshteten, por edhe informacioni qe ata kane pasur per Pashain e Janines dhe per territoret rreth e rrotull.

Pershkruhet i tere udhetimi prej pikes se nisjes, qe ishte porti i Plimuthit, ne Angli, mjeti i lundrimit, qe ishte anija me emrin “Tigri” dhe kontakti i pare me Admiralin e njohur te flotes britanike, Lordin Nelson.

Nga bisedat e bera me kete ushtarak te njohur te rangjeve te larta te Marines Mbreterore Britanike, mesohet se ky njeri kishte arritur te nuhaste, me artin dhe jeshterine e dhelpres dinake, nje “gjah” te majme, sic ishte ajo e figures se Ali Pashes, i cili me anen e nje liste i kishte parashtruar nevojat per municion. Kjo kishte mjaftuar per Admiralin Nelson, per te dalluar tek Pashai i Janines nje aleat te mundshem, qe do te paraqiste interes per nevojat dhe synimet politike dhe ushtarake te britanikeve, sidomos ne kushtet e luftes me Francen.

Lordi Nelson, permes ketij informacioni, u be nje nder njerezit e pare qe ka pare dhe dalluar realisht vlerat dhe rendesine e monarkut ballkanas, Ali Pashes.

Ne raportin e hartuar me mjaft profesionalizem jane hedhur edhe mjaft te dhena me karakter specifik ushtarak rreth terrenit dhe mundesive operacionale qe ofronin brigjet e Sardenjes dhe ato te ishujve Madalene, per rastet e nje’ sulmi te mundshem prej flotes franceze apo per nevojat e mbrojtjes se ketyre territoreve nga ana e forcave britanike.

Ne radhen e informatave qe permblidhen ne kete raport, interes te vecante paraqet edhe e dhena qe ben fjale per takimin e realizuar nga Kapiteni Lik me ushtaraket e flotes ruse dhe konkretisht me Kontin Mocenigo, i cili e informoi rreth mbeshtetjes qe ushtaraket ruse u kishin dhene suljoteve per veprimtarine e tyre te armatosur kunder Ali Pashes. Ky njoftim i rendesishem provon edhe nje here implikimin e drejtperdrejte te Rusise ne veprimtarite destabilizuese ne Pashallekun e Janines. Kjo e dhene provon edhe nje here faktin qe levizja e suljoteve dhe rezistenca e tyre kunder Ali Pashes ishin nxitur, mbeshtetur dhe financuar per interesat e Rusise. Qellimi i ruseve per te nxitur rebelimet ne keto ane synonte qe te krijoheshin vatra lufte ne zona te ndryshme te Perandorise Osmane per te lehtesuar keshtu barren e konflikteve te saj te drejtperdrejta kunder armikut te saj historik, Turqise.

Sikunder kemi pare edhe ne dokumentet e mesiperme, perfaqesuesit ushtarake, por edhe ata te diplomacise ruse ne keto ane, e paten pare Ali Pashen fillimisht si nje aleat te mundshem te Rusise dhe te interesave te tyre ne Ballkanin perendimor. Por, mbas afrimit te fuqise franceze dhe vendosjes se kontakteve te tepelenasit me te, perfaqesuesit ruse e paragjykuan Ai Pashen si nje njeri qe u sherbente interesave te Bonapartit.

Sikunder nenvizohet edhe me lart, dokumenti permend vemendjen e Lordit Nelson, rreth kerkesave te Ali Pashes drejtuar britanikeve per municion. Sikunder shprehet Liku dhe sikunder gjejme me vone, keto kerkesa te tepelenasit jane shfrytezuar nga britaniket si “kriko lidhese” per kontakte te metejme te britanikeve me Pashain e Janines. Eshte interesante te theksohet se vete Lordi Nelson i propozoi Likut qe kerkesat per municion te parashtruara nga Ali Pasha, t’i plotesoheshin duke e pare kete hap si nje gjest per t’u afruar edhe me tej me te.

Ne mbeshtetje dhe miratimin e mendimeve te mencura, te ofruara nga Admirali Nelson, kapiteni Lik u propozoi institucioneve britanike qe t’i plotesoheshin kerkesat e Ali Pashes, per te marre municion, nga ato qe gjendeshin ne depot e bazes se tyre detare ne Malte.

Raporti mbyllet me nje njoftim te Likut, i cili bente te ditur se per te marre takimin e pritur me Pashain e Janines, ai kishte marre nje rekomandim me shkrim prej vete Lordit Nelson.

Web Agency, Digital Agency, Web Development Agency