Gjendje shpirtërore që mund të lexohen me zë të ulët dhe me gaz; me dhimbje e shend dashurie; në eros dhe ndjesi të larta – poezitë e rralla të Pano Taçit zënë vend në lirikën magjike në zgjatim të rrugës së trazuar nga Lasgush Poradeci. Poezitë e Taçit shndërrohen në himne të intimitetit personal, si një fat që zgjedh të mbrojë të kulluar shpirtëroren, pavarësisht çfarë i kanë shkaktuar vitet e rënda të burgjeve komuniste
Pano Taçi
Nga ç’qiell ra
Të jetë vegim apo ëndërr,
ç’më rri gjallë thellë në sy,
nga qielli ra ajo femër,
që më shkoi pranë si perri?!
Bëra që t‘i flas me emër,
Por ç’i thonë nuk e di,
dëgjova një zë në zemër,
më tha i thonë dashuri.
Ruspa
Vjen e ikën si një hije,
Pres, Rruspa se ma qan hallin,
E gatuara me shije,
në shpirt zgjuar ma lë mallin.
Për ato dy kokrra pjeshka,
në gji, lëng më lëshon goja,
Të më blinte arixheshka
dashnor, më shumë ç‘i doja.
Jo që s’do t’ia dijë femra,
Më huton tek shkon si ngjalë,
ç’na lë të na dridhet zemra,
ç’na i ngrin buzës çdo fjalë.
Vjen e ikën si një si një hije,
ç’është me ty a nuk më thua?
Ai hap tek hedh plot shije,
Më bëhet se më shkel mua.
Ethe vejusheje
Tek rrjedh lumi buzë bregut,
Hëna kuvendon me lisat,
Romen shoh që pushton shelgun,
Të shuaj zjarrin që i hanë sisat.
S‘e zë gjumi, akull shtrati,
Për ç‘u bë romja vejushë,
Me që s‘vjen ta joshë kurbati
Pushton shelgun, ç‘digjet prush.
Hape derën
Zgjohu zemër e drobitur,
Ç‘fle e kyçur nga vetmia,
Hape derën, ka trokitur,
Le të hyjë dashuria.
Në mall të saj
Edhe pse si gur i rëndë,
Për ç‘na merr frymë në gji,
Nëpër mall të shpirtit tënd,
Jam e s‘jam, dal e hy.
Edhe pse bëra ta gdhend,
Pikën e lotit në sy,
Jam e s‘jam në mallin tënd,
Ashik dal e si murg hy
Gjunjë të bje duke të lutur,
Nga që bëj të kërkoj dorën,
Në pëllëmbë do mbaj një flutur,
Në çastin kur vë kurorën,
Të bekuar prej perëndisë,
Fluturën elb të lirë,
T‘mi thotë beqarisë:
Lamtumirë!
Aromë
I shikoj si ngasin,
Çiftet dy nga dy,
Në pyll të humbasin,
Pa i parë njeri.
I shikoj tek kthehen,
Për ç‘u shtrinë mbi bar,
Puthen prapë të dehen,
Buzët me nektar
Tek më shkojnë pranë,
Erëmojnë zambak,
Mu bë se më thanë:
-Erëmon për plak.
Ç‘erë kam e di,
S‘jam siç qesh një herë,
Oh, kjo pleqëri,
Si dimër i zi,
nuk kam ç‘bje erë
Si pranverë.
Qeni i stanit
Trupzeshkania në lumë,
Hyn cullak trupin ta lajë,
Romi pret ta shtijë mbi kum,
Për kalorës ajo ta mbajë,
Tek i merr erë fustanit,
Për ç‘i djeg shpirti ciganit,
Mendon t‘i hyjë në shtëpi,
Ç‘fle cullak brenda jorganit.
Duhet vratë qeni i stanit,
Te dera roje ç‘irri.
Ai sy kurbateje
Po këndoj siç ma do xhani,
Me të qarë e me oi,
Ma mbani, shokë, ma mbani,
Për ç‘u dogjsh nga ai sy.
Jam bërë si Omar Khajami,
Në tavern tek pi
Më rrotullohet tavani,
Sa herë kujtoj syno e zi.
Në ma njokeni mos ma shani,
Packa se me sy më vret,
Hallin tim, o shokë, ma qani,
Bëj t‘i flas asaj që s‘flet.
Ai sy me ngjyrë katrani,
Të më dojë sërish e thënë,
Që s‘më do, oh mos ma shani,
Ma mban zemra për hënë.
Puthja kurbate
Te ky terr i kësaj nate,
Malli buzët mi zhurit,
Veç për një puthje kurbate,
Ç‘gëzon zemra, bëhet dritë.
Nëpër erëmim lofate,
Malli ditët mi ronit,
Veç për një puthje kurbate
Me gaz do të jepja shpirt.
I shpëtoj kësaj lëngate,
Të mallit për ç‘më sfilit,
Veç për një puthje kurbate,
Do mallkoja perënditë.
Dimër jashtë e dimër brenda
Me bastun akulli ikën
dimri nëpër udhë.
ku shkel, tokës i kall frikën
e drurët i rrudhë.
Qiell borën po esit
mbi male e fusha.
del gjahtari t’i bëj pritë
shapkës te gajusha.
Lodra e rrufesë gjëmon
e zjarr i kall qiellit.
reja me retë vallzon
për inat të diellit.
Qershia me sy për dhe,
nudo, mardh e tëra.
bredhi flokëhalat i ngre
me nfricë për gjelpëra.
Si një dimër këtë mbrëmje
kallkan nëpër derte,
pllaq e plluq iki mbi dhembje
e s’di se ku vete.
Takim pas divorcit
Tek çapiteshim ngadalë,
bri për bri, stapërish…
hidh një fjalë e digj një fjalë
për një mall që larg na grish.
Bëm t’i ngjallnim ç’qenë varrosur
thellë në shpirt, nja dy tri shpuza.
fjalët që na qenë hirosur
embëlsisht na i thesh buza.
E tek hidhnim këmbën zvarrë,
për te fundi që s’kish fund,
ajo burr tjetër kish marë,
mua grua s’m’u gjend kund.
Diku udha u nda dysh
tek e bëmë stapërish,
stapërisht e shkarë shkarë.
as u ndreq gjë, as u prish,
e ne të dy prap sërish
mbetëm ndarë.
Eja mike
Sa herë vjen çapkëni prill,
çapkëne më bëhet shpresa,
brezin nga mesi ia zgjidh
malit, t’ia bëj rëkeza
Bredhi si qiri argjendi,
na rri nën tyl të mjergullës.
prill çapkëni, lisin çmendi
kur gjirin ia puth pjergullës.
Eja mike, na fton prilli
te ai vend q’u bë harim.
atje ku këputet ylli
porsi lot i syrit tim.
Bëj ta gjej
Kërkoj veten që s’e kam.
A ma pa njeri?
Dua të di cili jam
me kaq plagë në gji.
Kërkoj veten, bëj ta gjej
Thomëni, kush ma pa?
Dhe n’e gjej, me dhëmbë e brrej.
Brengat mua m’i la.
Kërkoj veten ku më humbi,
në ç’udhë pa krye?
Pa veten do më marë lumi
Pa veten jam hije.
Për ç’heq e vuaj
Po iki, e di, s’kthehem më,
Nga jeta një të mirë s’pashë.
Nuk di për mall pas nëse lë,
Një fjalë të çiltër që thashë.
Po iki ku ikin të gjithë,
Pa pritur e pa kujtuar,
Me botën e përtejshme më lidh
Një mall që më djeg në kraharuar.
Po iki dhe pse shumë gjëra
Pa bërë nga pas do t’i lë,
Dëgjoj nga qielli shumë zëra,
Të nënës e dalloj mbi çdo zë.
Do iki siç ikën çdo shpirt
Siç më iku edhe shpirti i nënës,
Çdo natë dal t’ia shoh sytë,
Mes syve që i vinin rrotull hënës.
Zambakët rreth varrit ia mbolla,
Ku emrin me lot ia gdhenda,
Nga qimiri ta zgjoj, u lodha…
Të gjallë ma mban zemra brenda.
Do iki nuk kam më se ç’pres,
Për ç’heq e vuaj them të vdes.