Banka e Shqipërisë dhe qeveria duhet të rishikojnë skenarët për inflacionin pas rritjes së tarifave të energjisë dhe ujit dhe taksave mbi karburantet, cigaret dhe tatimit mbi të ardhurat personale
Paketa fiskale e vitit 2015 mbart dhe një sërë risqesh të shtuara për inflacionin, të cilat duhet të merren në konsideratë nga Banka e Shqipërisë për vendimmarrjen e politikës monetare. Sigurisht që politika fiskale dhe ajo monetare kanë qëllime të ndryshme, por harmonizimi i tyre për stabilitetin makroekonomik dhe rritjen e ekonomisë reale, mbetet i domosdoshëm.
Relacioni i projektbuxhetit vjen me një paketë masash shtrënguese mbi disa taksa dhe tarifa, të cilat duke u bashkuar me rritjen e pritshme të çmimit të energjisë elektrike (deri tani kanë aplikuar për rritje çmimi OST dhe KESH), shtrenjtimin e tarifave të telefonisë fikse, tarifat e ujit etj., rrezikojnë të kenë efekte të forta në rritjen e inflacionit për vitin e ardhshëm.
Nga ana tjetër, vetë Banka e Shqipërisë, në raportin e politikës monetare për tremujorin e tretë të vitit, ka renditur disa faktorë që rrezikojnë rritjen e inflacionit, si rritje thuajse të njëjtë të M3-it (paraja gjithsej) në fund të vitit 2014 dhe rritje më të lartë deri në fund të vitit 2015, shtrenjtim të lehtë të yield-it të bonove të thesarit si rezultat i përditësimit me vlerat e ankandeve të fundit dhe të rivlerësimeve fiskale, si dhe aplikim të rritjeve shtesë nga jashtë (si vlerësime paraprake) për çmimet e drithërave dhe të grupit të mallrave të akcizës.
Banka Qendrore i është referuar informacionit të publikuar të Ministrisë së Financave për planin mbi rritjen e akcizave (të cigareve) për vitin 2015 dhe 2016 dhe e ka matur efektin e rritjes së tyre mbi çmimet e këtij grupi sipas të dhënave historike për rastet e mëparshme të rritjes së akcizës.
Lidhur me çmimin e pritshëm të energjisë elektrike, edhe Banka e Shqipërisë është shprehur e paqartë për skenarin që do të zbatojë Enti Rregullator i Energjisë, pasi deri më tani, e sigurt është vetëm heqja e fashës mbrojtëse për tarifën 7.7 lekë nën konsumin 300 kilovat/orë në muaj, por nuk dihet sa do të vendoset tarifa e energjisë për konsumatorët tariforë (familjarë dhe biznes) për vitin e ardhshëm, një aktor i rëndësishëm në matjen e inflacionit.
Taksa mbi karburantet, efektet zinxhir
Sipas relacionit të buxhetit “taksa e qarkullimit është një taksë tjetër që synohet të rritet me 10 lekë/litër për naftën dhe benzinën. Efekti në të ardhurat e buxhetit të shtetit vlerësohet të jetë rreth 5.6 miliardë lekë nga taksa e qarkullimit dhe 1.1 miliardë lekë nga TVSH-ja, për vitin 2015”.
Rreziku kryesor dhe me efekte zinxhir në indeksin e çmimeve të konsumit vjen kryesisht nga rritja me 10 lekë e taksës mbi karburantet, e cila pritet të ketë një efekt zinxhir në ciklin e prodhimeve dhe shërbimeve. Ashtu si vitin e kaluar kur u rrit taksa mbi qarkullimin me 7 lekë, qeveria argumenton se shtrenjtimi i kësaj takse nuk do të reflektohet në çmimin final për konsumatorët, por në këtë pikë e ka ndihmuar fati i rënies së çmimit të naftës në tregjet ndërkombëtare.
Argumentimi ekonomik i një takse në vlerë mbi mallin me kërkesë inelastike, siç është karburanti, konkludon në reflektimin e plotë të saj te konsumatori final, sepse ajo është taksë mbi konsumin/konsumatorin dhe jo mbi biznesin njëlloj si TVSH apo akciza në tërësi. Por “fati” i këtij viti ishte që kjo taksë humbi në uljen e çmimit të karburanteve, që reflektoi në një masë të ngjashme me taksën (rreth 10 lekë për litër) rënien e çmimeve në tregjet vendase që, gjithsesi, ishte shumë më pak se rënia e çmimeve në tregun botëror.
Në relacionin shoqërues, qeveria thotë se “për sa i përket ndikimit të rritjes së kësaj takse në çmimin final të shitjes me pakicë të naftës dhe benzinës, vlerësohet se kjo rritje takse nuk do të përkthehet në rritje çmimi, për arsye të rënies së çmimeve në tregjet ndërkombëtare. E njëjta rritje takse u bë edhe në Paketën Fiskale 2014, rritje e cila nuk u pasqyrua në rritjen e çmimit në tregun e brendshëm”.
Por, për të qenë të ndershëm me konsumatorët, ministrat e qeverisë duhet të argumentonim se edhe atë pak efekt pozitiv që ka për konsumatorin ulja e çmimit të naftës nga rënia e çmimit në bursat ndërkombëtare, nuk po ua lë atyre, por po e fut në buxhetin e shtetit.
Qeveria thotë se arsyet për ndryshimin e kësaj takse janë nevojat në rritje të mirëmbajtjes së infrastrukturës rrugore dhe se taksat gjithsej në benzinë dhe naftë janë 57 lekë/litër. Por qeveria ka parashikuar vazhdimin e rritjes së taksave mbi karburantin, kur thotë se Shqipëria ende nuk i plotëson kërkesat minimale të BE-së për akcizat e karburanteve motorike dhe se direktiva e BE-së 2003/96 kërkon një akcizë minimale prej 0,359 EUR (50 lekë) për litër për benzinën, 0.330 EUR (46 lekë) për litër në naftën (motorike).
(Nga Monitor)
