Sëmundja e berberit

0
180

Jorgos SKABARDONIS 

jorgos-skabardonisHyj në fshat; ngrihet në bregun e këndejmë të lumit, ndanë kufirit me Bullgarinë. Për së largu, edhe sot e kësaj dite, 27 maj 2002, ngjan më pak si fshat e më shumë si postë e terratisur kufitare.

Kam nëntëmbëdhjetë vjet pa ardhur dhe, tek marr kthesën e Bunkerit e futem nëpër shtëpitë e para, ndesh një tjetër botë, një plakë me lahur nga të qëmotit.

«Ti je, zonja… Olimbi?»

Nënokja më vështron egër, me kureshtje.

«Fevronë më thonë, jo Olimbi…»

Qaset duke ngurruar dhe më thotë:

«Po ti, kush je?»

«Ah, po… zonja Fevronë… Unë… Unë, nipi i Gojëkyçurit… Teodori…»

«More Teodor… të mbaj mend të vockël… të vockël. More ti… sa kohë ke pa ardhur?»

«Eh… nja njëzet vjet…»

«Po mirë që u kujtove…»

Përkulem dhe fik kondicionerin. Sytë e plakës, të kaltër, gjithë dritë e gjallëri.

«Eh, ja… e ke parasysh, punë pronash… Nesër vijnë edhe kushërinjtë, që t’i japim drejtim… kemi ca ara këtu edhe…»

Zonja Fevronë ka njërën prej dy kafeneve të fshatit, atë që ndodhet pranë urës, përballë godinës së komunës – e ka patur domethënë, me sa mbaj mend. Një kafene e vogël me tryezat jashtë, afër një sheshi që shtrihej mu si verandë sipër urës, mbi lumë. Kisha dëgjuar nga nëna, sikur Fevrona, vejushë qysh prej të tridhjetave, qe, një herë e një kohë, dashnorja e gjyshit, gjë që e dinte gjithë fshati dhe e pëshpërinte nën zë. E dinte edhe gjyshja. Ndaj, sa herë dilte gjyshi nga shtëpia, përsëritej avazi: «Prapë për te Fevrona, more i mallkuar…»

Gjyshi ka vdekur para tetë vjetësh. Fevrona ama, me ç’e shikoj, mbahet ende – nuk do jetë më shumë se gjashtëdhjetë, gjashtëdhjetë e dy vjeçe.

«E more vesh», më thotë duke u përkulur te dritarja, «dje vdiq ai i fantaksuri, Tokliu. E mban mend?»

«Cili Tokli?»

«Ai, berberi i rrjedhur, qyqari që rrinte prapa shkollës dhe gjithë ditën lexonte libra. Lexonte, e kishte atë cen… derisa… e mori në qafë të lexuarit e shumtë dhe e zuri ajo, ç’i thonë… ajo sëmundja, de, që dridhesh kokë e këmbë… ç’i thonë…»

«Ç’sëmundje? Parkinsoni?»

«Hë të lumtë, ajo… Kishte nja dhjetë vjet që tundej i tëri… nuk linte gjë pa lexuar… Dridhej pa pushim… si peshku në ujë… Vetëm kur qethte edhe kur rruante, e mbante dorën drejt e s’i lëvizte… Si puna e gagaçëve që, po të jetë për të kënduar, këndojnë për bukuri… Edhe në qytet kur zbriste, vetëm libra sillte këtu lart… Qethte dhe lexonte… Siç duket, do ketë qenë ca i shastisur që më përpara dhe librat e handakosën fare… E mban mend?»

«Tokliun nuk mbaj mend unë… A, vdiq domethënë, ë?»

«Po… do ta varrosë komuna… nuk kishte asnjë farefis… ja… tani… deri nga dreka…»

Kthehem dhe vështroj fshatin: në të djathtë, vreshti i Ermonit, që kishte, dikur, dy autobusët (thua të jetë gjallë?); në të majtë dhe mbrapa meje, shtëpitë e ulëta me çati prej guri. Lumi rrjedh tërthorazi. Në të djathtë, duhet të jetë gjoli, them me vete, sterna ku notonim fëmijë – por jo, ka mundësi të jetë në të majtë, nga ana e policisë.

Shkel lehtazi gazin duke thënë «hajde… njatjeta, zonja Fevronë» dhe, duke marrë xhadenë, përshkoj pothuajse gjithë fshatin mespërmes. Shumë pak gjëra kanë ndryshuar në njëzet vjet. Ka ende bahçe të shumta, disa shtëpi janë rrënuar, ca bujq dalin ndanë rrugës. Gurët e pezulëve lyer me gëlqere.

Bëj më tutje.

Dyqani i vjetër i zotit Kristo, invalidit, me qepenin e ndryshkur ulur prej vitesh, i mbyllur. Përbri, depoja e madhe e duhanit, e shkretë edhe ajo, e mbyllur, me gjysmën e xhamave të thyer.

Mirëpo ura sipër lumit, e lyer me gëlqere; kafeneja e zonjës Fevronë, e hapur. Tre pleq pinë duhan në një tryezë. Rruga që vete drejt shkollës, në Medrese, po ajo, pothuajse po ajo. Vetëm ndonjë antenë televizori më shumë del nga çatitë e shtëpive në të djathtë e në të mëngjër.

Një zetor i ndalur para shtëpisë së dytë, më tutje një gomar, kurse përballë, brenda një oborri, një makineri e çuditshme bujqësore. Më tutje një shirëse drithi.

Bëj përpara, drejt shkollës dhe shtëpisë së Tokliut. Shoh përbri vetes gjindje që ngjitet për në varrim, njerëz që nuk i njoh, nuk i mbaj mend. Gra e pleq e ndonjë mesoburrë tek-tuk, ndonjë dyzetepesëvjeçar. Vështroj sahatin e makinës: 12.20. Afrohem dhe ndaloj diku pranë – në rrugë. Varrimi ka filluar. Mbërrij në orën kur nxjerrin Tokliun, në qivur të thjeshtë, dhe e vendosin në një Datsun Sunny të kaltër, për ta shpurë në varreza. Pak vetë e shoqërojnë, ndërsa më të shumtët hyjnë në shtëpizë, para së cilës ndodhet një kabinë prej xhami, që shërbente si rrojtore.

Afrohem edhe më.

Lumi rrjedh njëqind metra më tej – dëgjoj qartazi këngën e ujërave.

Hyj në rrojtore. Përpara pasqyrës së plasaritur, sipër ca rafteve të ngrënë nga mola, porse të bukur, në ngjyrë të kaltër, shoh makina qethëse. Dy furça brenda një kupe metalike me fron. Lloj-lloj krehrash. Një shishkë në ngjyrë argjendi me pompë kafe prej plastike. Kuti pudre me kapak të vrimuar metalik. Një rrip i zi dhe tejet i vjetër meshini, për mprehjen e brisqeve. Sipër pasqyrës, bie në sy reklama e zbërdhulët e një marke cigaresh që nuk qarkullon më, çngjyrosur nga lagështira dhe dielli. Në njërin kënd, një divan i bërë gropë, me doreza të lakuara. Përbri, një karrige me kadife të rrëgjuar në ngjyrë të gjelbër dhe me shpinore të rrjepur. Por të veçantë e bëjnë këtë mjedis raftet rretherrotull, në të gjitha anët, rafte plot me libra, libra të ndryshëm, me qindra, në radhë të dyfishta, revista e gazeta që vërshojnë gjithandej.

Pleq e plaka hyjnë në rrojtore, mbushin krahët me libra, revista e gazeta dhe dalin jashtë, duke marrë drejt anës së pasme.

Kthehem e bëj për nga shtëpia e Tokliut. Përkulem te dera dhe shoh një dhomë mjaft të gjerë, me një shtrat në kënd dhe një komodinë të thyer. Edhe atje, libra kudo, vandakë me libra, me mijëra libra, revista e gazeta, deri në tavan. Nuk ke ku të hedhësh këmbën. Dhe hyjnë brenda me të keq, brinjazi, pleq dhe plaka dhe mesoburra, rrëmbejnë vandakë, dengje, dalin jashtë dhe fill e mbas shtëpisë. Nuk e marr vesh se ku i shpien. Pyes një plakë që del duke mbartur nja dhjetë libra gjithë pluhur nën njërën sqetull dhe ç’i ka zënë dora tjetër:

«Nënoke, ku i shpie librat e Tokliut?»

«Vemi e i hedhim në lumë, more bir, të ikë edhe sëmundja bashkë me to. Nga këto të nëmura u sëmur i ndjeri edhe dridhej gjithë ditën e ditës. Të ikë bashkë me to edhe sëmundja nga fshati…»

Atë çast hyn edhe një mesoburrë – hera e parë që e shoh. Të jep disi përshtypjen e njeriut me shkollë – mund të jetë mësuesi i ri ose mjeku. Futet brenda, rrëmben një kuti të madhe plot me libra e revista. Më hedh një vështrim dhe, duke më dëftuar librat me sy, më thotë:

«Sëmundja e berberit…»

Pastaj kthehet, del duke gulçuar dhe, me hapa të vështirë, por të sigurtë, bën drejt lumit.

Përktheu Romeo Çollaku

Web Agency, Digital Agency, Web Development Agency