Si një peshk fluturues

0
195

 Krimen Uribe

 

kirmen00Kujtimi i xhaxha Bonit ma largoi vëmendjen nga leximi i ditarit të Bastidës. Kam kaluar në faqen tjetër, por nuk më kujtohet asgjë nga ajo që kam lexuar.

 Data 10 qershor

 

Kapiteni i vaporit është një burrë trupmadh e me një pamje të lezetshme, tepër i shëndoshë,

pa mjekër e pa mustaqe, me flokë të thinjur. Punonjësi i ashensorit është edhe muzikant i

orkestrës së anijes dhe, i vetëm, u bie thuajse po aq instrumenteve sa të gjithë të tjerët së bashku; i bie daulles, tamburit, cimbaleve dhe tingëzave. Mund t’u bjerë katër prej këtyre instrumenteve njëherësh. Veç asaj, ka qenë edhe në Luftën e Afrikës, më ka treguar disa nga plagët që mori atje dhe ka disa medalje. Është fantastik.

Kapiteni përshëndeti udhëtarët në gjermanisht dhe në anglisht dhe njoftoi se pas pak do të niseshim. E përfytyrova si kapitenin e ditarit të Bastidës, goxha të shëndoshë, pa mjekër e pa mustaqe, me flokë të thinjur. Nuk e di pse. Pastaj më fluturoi mendja dhe m’u kujtua kapiteni Manuel Aierdi, që i ka dhënë mësim tim eti në shkollën e peshkimit të fshatit nga fillimi i viteve shtatëdhjetë. Më parë s’kishim pasur këso shkolle, shkollimi detar kryhej në Lekeitio.

Një prift i quajtur Emilio e këshillonte time më, edhe ajo pasi ishte fejuar madje, që të vente të punonte në Vitoria dhe të martohej me ndonjë të punëve të brendshme, ndonjë ushtarak apo diçka e tillë. Sepse, po të përfundonte me një peshkatar fshati, do të kishte veç mundime. “Tërë jetën vetëm skumbri do të hash”. Kur e mori vesh babai këtë, i premtoi nënës që nuk do

të hiqte keq, sepse ai do të merrte titullin e kapitenit për peshkim në det të hapur.

“Por, duke peshkuar në afërsi të bregut, nuk do të kesh kohë të studiosh”.

“Do të studioj në dimër, kur peshkarexhat rrinë në port”. Nga shokët e babait, shumë të paktë ishin ata që venin në shkollë. Njëri prej tyre i ndihmoi të tjerët gjatë muajve të dimrit që të përgatiteshin për provime dhe kështu arritën që t’i merrnin. Mblidheshin në pijetoren e sidrës Antzomendi, rrugës për në Lekeitio, dhe aty studionin të gjithë shokët së bashku. Pas

njëfarë kohe, babai i telefonoi nënës dhe i kërkoi që të zbriste te sheshi.

“Ja, këtu e ke atë që të premtova. Do hash skumbri, por vetëm kur të duash”.

Ishte titulli i kapitenit të peshkimit në det të hapur. Atë verë, një çift i moshuar më ndali në rrugë dhe m’u prezantuan. “Unë jam Tere e belvederes. Ishim tre Tere në fshat dhe mua më quajtën e belvederes”. Nuk desha ta pyesja më tej për nofkën, as për cilën nga belvederët ishte fjala. Po nofka m’u duk shumë e bukur. Tere Miradoreku.

I shoqi, Tomas Santos, më tregoi se kishte lundruar me tim atë dhe gjithashtu me gjyshin Liborio. Liborio duhet të ketë qenë rrëfimtar shumë i mirë dhe, kur ishte i vogël, shkonin në shtëpinë e tij në rrugën “Iparkale” për ta dëgjuar. Veç asaj, organizonte me ndihmën e fëmijëve zjarret e Shën Joanit. Për gjyshe Anën më tregoi se një herë i kish dhuruar një këlysh

qeni dhe se kurrë nuk do ta harronte atë gjest.

Tomasi më pohoi që zakonisht mbante me vete në rrugë një fotografi me qëllim që të ma jepte, po asnjëherë s’më kishte gjetur. Ma tregoi fotografinë. Ishte e viteve shtatëdhjetë, bardhë e zi. Në të kishin dalë ata që patën marrë provimet në shkollën e peshkimit. Kapiteni në mes, rreth tij njëzet e shtatë nxënës. Babai është në rreshtin e dytë, shumë i ri. E shoqërojnë, nga njëra anë, Tomasi dhe, nga tjetra, një mik i vjetër. Jon Akarregi.

“E shikon sa ishim atëherë në shkollë?”, ankohet Tomasi duke më treguar fotografinë. “E po, në ditët e sotme nuk studion më njeri për t’u bërë kapiten”. Pasioni për detin erdhi duke u shuar shumë shpejt. Brezi i tim eti mezi priste të mbushte të katërmbëdhjetat për të dalë në det. Ata që ishin më të vegjël hipnin në anije, fshiheshin mes rrjetave dhe, pasi anija u

largohej brigjeve, dilnin nga fshehuritë e tyre. Megjithatë, babai nuk deshi që ndonjëri prej nesh

të bëhej marinar. Duhej të studionim dhe ta fitonim jetën në stere; kjo ishte detyra jonë. Dhe kështu, nga të katër vëllezërit, unë jam i vetmi që banoj në fshat. Gjyshërit dhe dajallarët e xhaxhallarët kanë qenë pothuajse të gjithë njerëz të detit. Ndërsa nga kushërinjtë e parë,

vetëm njëri, Injaki, zgjodhi peshkimin.

Kushëriri është një njeri fjalëpakë, si shumica e peshkatarëve, dhe ka një vështrim të qetë, në ca sy që të kujtojnë të kaltrën e detit në shtator. Flet pak, po kur flet, nxjerr xhevahire nga goja.

Sikurse më 2002-shin, kur ndodhi ajo e cisternës Prestige. Anija që shkonte nga Letonia në Gjibraltar pësoi një avari në bregun e Galicisë dhe derdhi në det gjashtëdhjetë e tre mijë ton karburant. Njolla u përhap menjëherë në tërë detin e Kantabrisë.

Peshkatarët vendosën që më mirë ta mblidhnin karburantin në det të hapur, para se të mbërrinte në breg, dhe u nisën me anijet e cekëta. E mblidhnin bitumin me duar dhe e fusnin në anije, ashtu si tonin, copë pas cope. Veçse ndërmjet bitumit dhe tonit ka një ndryshim të madh.

“Era e keqe e bitumit kërkon shumë kohë që të ikë. Nuk besoj se ka ndonjë gjë tjetër në botë që të vijë erë aq të keqe. Dukej sikur deti ishte i sëmurë, i goditur nga një sindromë shumë e rëndë apo diçka e tillë”, na shpjegoi kushëriri në shtëpi.

“Njëri nga ata të cisternës, Alvaro, i lindur në Peru, na tregoi çfarë kishte parë njëherë në fshatin e tij në fëmijëri. Asokohe banonin në mal, në një kasolle, dhe kishin nja tre a katër krerë dhen. Një natë me stuhi, britmat e një deleje i zgjuan. Delja ishte me barrë dhe nuk pillte dot. Kish nxjerrë vetëm këmbët e qengjit, e nuk e shtynte dot as jashtë, as brenda. Babai i Alvaros

tërhoqi këmbët dhe arriti të nxirrte dy qengja. Lindën të ngordhur. Bitumi i kujtonte Alvaros atë erë”. Erë qengjash të ngordhur në det. E çuditshme kjo puna e qengjave, sepse, në fëmijëri, teksa era ngrinte përpjetë shkumën e dallgëve dhe shfaqeshin pllangat e bardha, na thoshin se ato ishin “delet e detit”. Kur Bastidat arritën në Nju-Jork, deti ishte i qetë, në atë kohë në det s’kishte dele.

 

Data 11 qershor

Hyrja në Nju-Jork qe e mahnitshme, në një ditë me diell të shndritshëm, në mes të shumë

vaporëve të mëdhenj e të vegjël të çdo përmase; midis tyre kishte nga ata që i bartnin njerëzit përmes lumit Hadson, disa të tjera bartnin vagonë treni, disa ishin luftanije etj.

Pasi zbarkuam të gjithë, shkuam në hotelin “McAlpin”, që është i dyti në botë, ka 26 kate dhe ka kushtuar 13 milionë dollarë. Në hotel na japin përditë gazetën “La Prensa”, shkruar në spanjisht; aty ka gjilpëra me pe të bardhë e të zi, gjilpëra me kokë, sumbulla, mbajtëse kopsash, lugë këpucësh dhe telefon. Po, nuk ka oturak, kështu që përdorim nevojtoren e banjës.

 

Hoteli “McAlpin” s’është më. Dikur, ai ishte hoteli më luksoz i Nju-Jorkut. Po në vitet tetëdhjetë filloi të binte. Bashkia jepte dhoma me qira për të strehuar the homeless. Tani janë apartamente. Bastida tregon se në Nju-Jork u ngjitën në ndërtesën më të lartë në botë, në katin e pesëdhjetë e tetë të Ëoolëorth-it. Ende nuk ishte ndërtuar i famshmi Empire State. Sidoqoftë, në Nju-Jork tashmë ishte përhapur ethja e rrokaqiejve. Ëoolëorth-i elegant është një shembull i kësaj etheje. I ndërtuar në vitin 1911, është një nga rrokaqiejt e parë të qytetit.

Bastidat e kaluan urën e Bruklinit më këmbë, nga njëri skaj në tjetrin. Para se të arrinin në destinacionin e tyre, në Çikago, ku do të mbahej kongresi, shëtitën një pjesë të mirë të vendit. Panë kataraktet e Niagarës, kapitolin e Uashingtonit. Rrugës ndaluan në thertoren e Armurit, më e madhja në botë. “Është gjëja më e tmerrshme që kam parë, atje vrasin 3000 dema,

24000 dele dhe 48000 derra në ditë; një njeri i vetëm u pret kokën derrave dhe e pret me një të rënë të satërit”. Në Detroit vizituan një uzinë të Fordit.

 

Data 18 qershor

Sot në mëngjes pamë një nga uzinat e Fordit; më pëlqeu shumë, të gjitha repartet janë

gjigante, na thanë se aty punojnë 65000 punëtorë. Nuk pamë të punonte asnjë grua, por

kishte shumë të moshuar që bënin punë të thjeshta. Dukej si t’i kishin punësuar për

bamirësi. Brenda reparteve ka vende ku ofrohen pije freskuese dhe ëmbëlsira për punëtorët; banjat kanë dushe, që punëtorët të mund të lajnë kokën. Është një botë pune dhe gjithçka është rregulluar në mënyrë të admirueshme dhe, ngaqë çdo punëtor bën nga një gjë të vetme e të thjeshtë, e bën shumë mirë dhe shumë shpejt, prandaj dhe makinat “Ford” janë të lira. Në hotel, sikurse edhe gjetiu, ata që hipin në ashensor heqin kapelën kur ka ndonjë grua; por sot pamë se të gjithë e mbanin kapelën në kokë, ndonëse po zbriste një zonjë, porse ajo ishte zezake. Unë dhe babai e hoqëm kapelën, por të

tjerët nuk e hoqën.

 

Një grua afro-amerikane, rreth të gjashtëdhjetave, u afrua dhe ma bëri me shenjë se ndenjësja pranë dritares është e saj. Për një grimë pata menduar se vendi do të mbetej bosh dhe se do ta bëja udhëtimin vetëm. Por jo. U çova dhe dola në vendkalim për ta lënë gruan të hynte. E vështrova dhe buzëqesha. Ashtu bëri edhe ajo.

U mbyllën dyert. Avioni fillon të lëvizë. Stjuardesat kontrollojnë a e kemi rripin të lidhur. Në ekranin që kam përpara, shpjegohen masat e sigurisë. Pastaj, shfaqen pamje që filmon një kamerë në anën e jashtme të avionit. Duket qartë si po i afrohemi pistës së ngritjes. Ja, avioni ndalet matanë kthesës së fillimit. Stjuardesat ulen në vendet e veta. Fiken dritat. Motori

uturin. Kamera fokuson pistën. Duket rritja marramendëse e shpejtësisë. Më së fundi avioni

ngrihet. Re. Kamera fiket. Në çastin që avioni shkëputet nga toka, kujtoj njerëzit më të afërt. E di që është një çilimillëk, por frika më hyn gjer në palcë. Dhe dyshoj në veten time:

A jam kujdesur për ta aq sa duhet? Para nja katër vjetësh pak a shumë, kur banoja në

Vitoria, qeshë dëshmitar i një ngjarjeje të rëndë. Ishte mbrëmja e një të shtune dhe kisha dalë për qejf. Shkoja nga një bar në tjetrin kur, mes makinave të parkuara, pashë një çift. Në fillim nuk i vura re, ngaqë ishte errësirë. Po britmat e gruas më tërhoqën vëmendjen. Çifti grindej egërsisht. Kur më panë, burri i mori ca çelësa gruas dhe iku.

“Do kthehesh”, i kanosej. “Do kthehesh.” Iu afrova gruas për të parë a ishte mirë. Kur u

qetësua, më tregoi se ishte i shoqi, dhe se do të ndaheshin. Nuk mundesha të mos e shmangia vështrimin. Ajo grua i kishte sytë mbushur me lot. Ula kokën dhe atëherë vura re se ishte zbathur. Burri ia kishte marrë edhe këpucët.

Nuk mund t’i harroj këmbët e asaj gruaje mbi asfalt. Zbathur, si të ishte e dënuar me vdekje, si pas një aksidenti të rëndë trafiku. “Do kthehesh”, i bërtiti burri, po si do kthehej pa këpucë, ashtu zbathur. Po atë mbrëmje, pyeta veten a sillesha mirë me ata që më donin. Në qoftë se jo, jeta ime do të merrte të tatëpjetën, pa kuptuar.

U ndezën dritat. Shenja që urdhëron lidhjen e rripave u shua. Avioni është kthyer kah deti, për të kaluar Atlantikun. Nga ditari më kishin mbetur pak faqe.

Fragment nga romani “Bilbao-Nju Jork- Bilboa”

 

 

 

 

 

Web Agency, Digital Agency, Web Development Agency