Fluturat vdesin në maj

0
219

Lisandri Kola

 

Një poemë nga libri i fundit i Lisandri  Kola, “Flutrat vdesin në maj” (botuar në Prishtinë nga Dit’ e nat’). Poema mban titullin “Shtëpiza matanë kronit” dhe është poema hapëse e vëllimit.

 

 

 

edvaurdShtëpia matanë kronit

 

Sytë e mi në pasqyrë,

janë krypë shkambi që dielli

i jep tingull fryme.

 

Çili derën e jam gjashtë vjeç,

i vetmuem si përherë e me nji letër

të cilën ku m’e ditë se kam m’e ba

me bojë stilolapsi, e që kam m’e futë së bashku

me plastelinën në pantallona të shkurta.

 

Grykësja e kopshtit qëndron në karrige

si këmishat e mia tash: të heshtuna

e si plasë deti përnën qiell.

 

Pasqyra e nanës, me të cilën kam ba

pyetjen e parë për ekzistencën time

dhe e cila ka shfaqë habinë e miseve

të mia ndër sy, pa dashtë me ma fshehë

nën lëkurën e gjarpnit, që e kisha mik andrre.

Ndërsa tash, tash gjarpnin e kam

mik ditësh e netësh. Mik që më kalon

qetësisht sikur vija e ujit nëpër shpinë.

 

Këpucët e babës, të cilat më zenin

dy kambët, kur shkoja me gjetë kandrrat

në kopshtin mbas shtëpie.

Kandrrat i mbajnë pishtarët ndezë

e më ftojnë me bujtë – birat e tyne të murit

i kanë të ndryme do petka dashnie.

 

– Barka jonë ka m’iu afrue bregut e pishtarët

kanë me u ba vesë e me ra ndër lule –

 

Çile, çile nji derë.

Asht shtëpiza matanë kronit.

 

Qe, ku jam gjashtë vjeç tue kërkue natën

me pëllambët e duerve të njoma.

E nata asht petk dashnie,

shkue kthinave t’dritëzave.

 

Buzët e mia tambli,

rrëshinës së qershisë

e fletëzat e gjetheve

dalë përmbi kryet tim.

Kunorë, kunorë përreth flokësh

e hija e xhuxhit ndejë kacuk

tu’ përsjellë rruzare e shputat e kambëve

kalldram sholle, shtri mbi dafina.

 

Çile, çile nji derë.

Asht shtëpiza matanë kronit.

 

Kaprollit iu përtha loti,

e iu ba leskër ngjitë bebëzave.

Gjahtarët, natyrisht, cipat e syve i rjepen

për me ba thasë tëlyni, që shkrihen ngeshëm

thundrave të kohës.

 

Zogun e vdekun si nji kangëtar, që botës

i ka falë aq sa me i sosë ditët e veta

trotuareve të ndyta të periferisë,

e shoh dhimbshëm.

Pendlat i janë faqell,

mblue shtatit hijshëm.

 

U kujtova se këtij zogu, kish me iu dashtë

nji vorr, e përpara tij nji arkivol, kuptohet.

Mora këpucën e madhe të babës dhe futa shpendin,

që parzma i ishte ngi në shasme.

Tue qa me lot zjermi mbi shpendin

e gjetun ujnave të dheshëm, gjini iu nxeh

sa me mujtë me çilë nji vjollcë kryeulun.

E mandej dheu e muer në mbrendësinë e vet.

 

Çile, çile nji derë.

Asht shtëpiza matanë kronit.

 

Plakat bahen kulaç në mendjen time,

dhe kujtoj se janë krijue në këtë botë

veç për me m’prekë kaçurrelat e mi

me gjypnerët e tyne.

E kisha m’e pá veten ki’ të rruem,

që pulpat i dridhen së ftohti,

pa mujtë me bëza –

lene ma me britë për ndihmë.

 

Merre plastelinën e kërko me ba fytyrën tande

mbasi të rritesh.

Mbasi të rritesh, mbasi të rritesh, mbasi të rritesh.

Plakat me shalla të zi, ndejë stolave të lagjes

janë sy që më shoqnojnë përgjithanë

si fisklat e bacit ndaj zhargut,

i cili veç sa kishte avitë kryet

me i matë të rrahunat e zemrës fëmisë

që ndodhej në djep.

Ai zharg nuk ishte ruejtës shtëpie,

por nji që s’kish njeri ndore në të.

 

– Merre letrën e përziej do germa të shtrembta

që me zor rrinë në kambë –

 

Hapat tuej me ’i këpucë mbathë, prekin tokën

që ka do vragë të njehuna në kurriz:

në kand asht foleja e mbretneshave

që mbahen me grima buke a me krahë bletësh.

 

Ulem e shoh mbretneshat si lëvizin me supe

të ngarkueme – ato edhe krejt peshën

e kësaj kohe kishin m’e mbajtë po mos

të ishte djallëzia e njeriut për me shpikë helmin

kundër tyne.

 

Fute dorën në xhep e kqyre vajzën

tu’ pritë në stol mos po vjen dimni

që buzëqesh sikur vera e gushtit.

Dimni bahet gjinkallë arratie, që s’don

me plasë në rrëshinë.

 

Plasë spata në diell,

e gjinkalla jo, veç sa pushon trupin n’lis.

 

Gjinkallë, gjinkallë

ma thuej nji përrallë;

trupi yt lidhë për fyt.

Lidhun ny’, lidhun ny’

hapi, hapi ata sy.

Asht tanë bota mbrenda teje,

fryn nji fllad përbri meje,

flladi asht i lehtë shumë

edhe shkon e zhytet në lumë.

Gjinkallë, gjinkallë

ma thuej nji përrallë.

 

Fëmi, pashë veten tue u shtri ratë

e gjinkalla e arratisun që pushonte

në lëkurë të lisit, erdh e u ba hija ime,

kaliboç tue më ndejtë.

Nisi me më thanë përrallën, të cilën e qiti

prej bërthamës ’qershisë:

përralla e fijes ’barit, shkapetun eshtnash e rrajësh,

vu mazë tambli e ba gliq qyqet,

tue kërkue nëpër pyll: kuk vetëm.

 

Përralla fliste për vetminë e njeriut

si me ma pa’ lexue ndër sy të nesërmen!

E kjo ishte përralla ime pështjellë

n’gjethe e ba tub.

Tanë e kanë kah ’i përrallë, por s’dihet

nëse ia ka rrëfye kush.

Hija ma thotë përrallën: asht nji vashë

diku kah mesi i saj, e cila gjithmonë rrin në stol

tue më pritë.

Ku m’e ditë nëse kam me i shkue ndojherë n’skej?

Ku m’e ditë n’ka me m’i qitë sytë?

Valë, valë bjen deti e krypa i bahet melodi.

 

Kishim me vrapue zallit ba me pasë sandale,

ku qinda herë i kam ça gjujtë.

A thue kisha me ditë m’u lëshue Kirit si dikur?

Tue rendë zbathë?

A thue kisha ditë m’u shkye krahësh

tue hypë nëpër degë?

 

Për kumblla rrazë oborresh, shtëpiave të gurta,

dritoreve t’voçla e namëve të grave

që banin karrige kashte tu’ iu regjë duert,

kisha me i falë do ditë të mia.

 

Çile, çile nji derë.

Asht shtëpiza matanë kronit.

 

Hapi derën.

Shtëpiza me drita të fikuna.

Ndezi dritën.

Jam unë që flej ngeshëm si ki’, e jam tue pá andrra

për të cilat pyes gjyshin, që më buzëqesh edhe atëherë

kur jeta ia ka heqë edhe ’i brî tjetër shtatit tij të ligsht.

Paliçetat që më ka ba nana i mbaj veshë

e rrelat e mi zatetë ballit, marrin frymë me mue.

 

Flej, flej, se gjumi ka me tu’ shthurë

si gojët e xhupit.

Ka me ardhë çasti e netët kanë

me qenë të orës ’ligë,

që ka me ta true gjumin e syve.

Flej, flej o i vogël.

Nuk ka shtriga që lidhen penit të hallës

në kohë të Lidhnash.

E tasi i petllave përmbi tryezë, rrin.

Shtriga, lidhë fijes së penit.

 

Lëkura, lëkura, dritoreve të varuna

e hijet hedhun pullazinave të kalbëta,

por andrrat janë nji thes mbushun

përplot me mrekulli, tash.

Mandej andrrat bahen bokël fillikate

që i druhet edhe sqepit ma të lodhun të korbit.

Flej, flej, se galuc ka me të ndejtë vetmia

e sytë e tamblit kanë me tue ba sy libri

ngërthye, ngërthye nyjeve të angështa.

 

(Bum-bum, tokmak kresë.

Bum-bum).

 

Andrra thërrmue e ba bluzhë.

 

(Bum-bum, tokmak kresë.

Bum-bum).

 

S’kam krahë me të mbështjellë, se krejt mpi më janë,

e andrrën s’mund ta shpëtoj prej fatit të vet.

 

Dá kryet ka m’u dá.

Dá, dá.

Dá.

 

Çile, çile nji derë.

Asht shtëpiza matanë kronit.

 

Ba bluzhë e ba pëshesh andrrat e fëminisë

që dielli ma vonë ka me i lindë të sklluekuna

e farë shpresë s’ka m’u gjetë

për m’i përtëri rrezet e andrrës mbrapa,

prejse sytë e tamblit përtha e zhari ba.

 

Veç lule me qafë të shtrembnueme ka me pasë.

E s’ka me u gjetë njeri me ia ndreqë sadopak

trupin e ngratë.

 

Asht shtëpiza matanë kronit,

ku andrrat mbushen deng e fëmia flen andshëm

dhe i patrazuem në frymëmarrjen e tij.

 

Tash andrra e dlirë, asht derë e mbyllun.

 

 

 

Nëse ekzistonte një traditë petrarkiane prej së cilës frymëzoheshin poetë për sonetet, forma shekspiriane krijoi fenomenin, duke dhënë dashurinë e poetit, pasi Shekspiri ishte i pari që i shkroi si të tilla dhe u bë i famshëm me to. Shkrimtari anglez krijoi 154 sonete, sfidën në shqip të të cilave, së pari, e ka bërë Noli, ndërkohë sapo janë hedhur në treg rreth 60 sonete të shqipëruara nga Astrit Lulushi

 

 

Pse kur duhet më shumë

dashuria dobësohet?!

 

 

 

Sonet # l

Krijesat më të bukura,

t’i riprodhojmë duam,

që kurrë të mos shuhen.

Por, çdo gjë zhvillohet,

rritet, vjen koha, e vdes.

Lë pas vetëm kujtime.

Si sytë që vetshkëlqejnë,

nga drita që krijojnë,

është uri mes bollëkut.

Vetja bëhet armiku yt,

sa e hidhur dhe e ëmbël.

Si bukuria më e re në botë,

lule e vetme e pranverës,

gonxhe e ndrydhur brenda vetes,

pa dritë, pa kujdesje, pa zemër.

Trego mëshirë në këtë botë…

Sepse po lejove grykësinë,

nga varri ngrihen

të hanë edhe ty.

 

Sonet #2

Kur mbush të dyzetat,

dimri mbulon brigjet e tona,

çarje të thella krijon

fushave të bukurisë tënde.

Gjallëria e krenaria tani

gjëra pa vlerë bëhen

si lecka e dalë boje.

Njerëzit do të pyesin:

ku shkoi gjithë ajo bukuri,

po thesaret e ditëve epshore?

Thellë do të shikojnë

Në sytë e ulur me turp

kur mendon të kaluarën.

Kaq meriton bukuria

që provohet si është,

kur vjen dhe ndryshe

kur moshohet.

 

Sonet #3

Ndalu përpara një pasqyre

dhe thuaji fytyrës që sheh

është koha për një tjetër

të riparuar, nëse jo të re.

Fytyra është pasqyra jote

çdo hije e rrudhë një dritare,

nga ku ti sheh të shkuarën.

Kur shikimi nuk të çon diku,

ke humbur, imazhi me ty vdes.

 

Sonet #9

Pse e dëmton veten

duke mbetur vetëm,

apo ke frikë se dikush

do qajë kur ti të vdesësh?

Nëse vdes pa fëmijë,

bota me lot do qajë

si grua që humb burrin.

Bota është vejusha jote

dhe gjithmonë do vajtojë,

që s’i le një kopje të vetes.

Kur paraja shpenzohet

ajo vihet në qarkullim,

por nëse bukuria tretet

pa u dhënë a përdorur

bota e humb atë përjetë.

Njeriu që vret bukurinë

e vet, në zemër nuk ka

vend për dashuri tjetër.

 

 

Sonet #10

Nëse ke pak turp,

pranoje, s’ke zemër,

as ndjenjë dashurie,

gati je për t’u kujdesur

vetëm për veten tënde.

Shumë njerëz të duan,

por ti s’do njeri tjetër…

Pushtuar je nga urrejtja

dhe aspak nuk e kupton

se komploton ndaj vetes,

kur kërkon të shkatërrosh

shtëpinë që duhet riparuar.

A ka shtëpi më të bukur…

…sesa dashuria?

 

 

Sonet #23

Si aktor që harron fjalët,

për shkak të emocionit,

apo si pasioni i tepruar

që njeriun e bën të dobët,

unë humbas vetëbesimin

edhe harroj të them

gjëra që, një në dashuri,

duhet t’ia thotë të dashurës

Pse kur duhet më shumë,

dashuria sikur dobësohet?

Por më mirë se unë,

për zemrën time,

flasin shkrimet e mia.

Për dashuri deklarohen,

më mirë prej çdo oratori,

heshturazi shprehin atë,

që zëri s’është në gjendje.

Dashuria ofron pasqyrën

për leximin midis rreshtave.

 

 

Sonet #27

I lodhur nga puna

ngutem për në shtrat,

vend i ëmbël pushimi

për trupin e lodhur.

Por, sapo shtrihem

mendja nis të punojë,

me sytë e tejhapur

në errësirën e thellë

imazhi yt më del,

si yll i ndritshëm

natën e bën të bukur.

 

 

 

Debutim

E DASHUR..

Azem Baliaj

 

Ti mos e merr me shumë mërzi

Kur unë të shoh si një i marrë.

Ndoshta kam humbur… kushedi

Ne “madhështinë”, se jam shkrimtar.

 

Ndaj mos e merr me shumë mërzi

Kur të vështroj krejt i hutuar

Ndoshta diçka… si dashuri

Më vjen në mend e duhet shkruar

 

Dije, do jesh dhe ti aty

Në çmenduraket frymëzime

Si jeta vetë që shfaq çudi

Nëpër gëzime a shqetësime

 

Se çmendurak ish dhe Lasgushi

Me vargjeartat qe “trulluar”,

Sa ishte gjallë quhej “askushi”

Tashmë i ikur, s’ka të harruar.

 

Sot është vështirë të jesh artist

Nuk është si dy e dy bëjnë katër

I thonë Migjenit komunist

Dhe grijnë pyllin si një gatër

 

Ndoshta s’do mbetet lis në këmbë

Dhe kombi veten do e mallkojë

Pastaj, në bloftë gurë me dhembë

Të korrigjohet … do të vonojë?!

 

Sepse të gjithë zi e më zi

Shahemi e shihemi si të marrë

Ndoshta të humbur… kushedi

Në madhështinë se jemi shqiptar!?

 

Jemi shqiptar, jemi komb i vjetër

Dhe pse të vjetrin nuk e pjerdhim

Presim të na dojë dikush tjetër

Kur nuk e duam njëri-tjetrin

 

Ndaj dhe Lasgushi, edhe Migjeni

Naimi, Fishta ikën në merak

Sepse, ne të marrët… sa jemi

I kemi quajtur çmendurakë…

 

I kemi quajtur të lojtur fiqiri

Vërtet “të lojtur” ishin për ne

Sepse na thoshin me lot qiriri:

Digjni flakë veç për Atdhe!

 

Ja pse me dhimsesh kur më shikon

Mua “të marrin” ashtu të hutuar

Vështrimi yt sa më kthjellon…

Më bën të ndihem i dashuruar.

 

Pra, mos e merr me shumë mërzi

Dhe besomë, nuk jam i marrë …

Humbas shpesh si në dashuri

Në madhështinë se jam shkrimtar!

 

Dhe gënjej veten (sa çuditshëm)

Çfarë hedh në letër s’e luan topi!

Në dashurinë time (krejt habitshëm)

Lodrojnë bashkë qeshja dhe loti…

 

 

 

 

Web Agency, Digital Agency, Web Development Agency