Ervin Kaduku
FMN: Detyrimi ndaj biznesit është 400 milionë euro, filloni urgjentisht shlyerjen graduale të faturave, që të sigurohet ecuria normale e ekonomisë shqiptare
Ministri i Financave, Shkëlqim Cani, deklaroi dje në një konferencë të përbashkët në shtyp me FMN dhe Bankën e Shqipërisë se situata financiare në vend është tepër e vështirë. “Ndajmë të njëjtat mendime me FMN dhe Bankën e Shqipërisë dhe Ministrinë e Ekonomisë se situata makro ekonomike në vend është kritike dhe e rendë”. Për të kapërcyer këtë situatë, ai tha se qeveria mendon të hyjë më tej në borxhe, duke kaluar madje edhe nivelin e 60-përqindëshit në raport me Prodhimin e Brendshëm Bruto. Por, për herë të parë, lidhur me këtë rritje kaq të lartë, Fondi Monetar nuk ka dhënë mendim negativ. Në të kundërt, për përfaqësuesin e saj, duhet të paguhen urgjentisht faturat e prapambetura të shtetit ndaj biznesin, në mënyrë që të zhbllokohet ngërçi i ndërmarrjeve dhe të ulet niveli i kredive të këqija bankare.
Situata
Ministri Cani tha se të ardhurat buxhetore për tetë-mujorin kanë arritur në 210.5 miliard lekë, 7.2% më pak se plani i buxhetit 2013 dhe 3.8% më pak se e njëjta periudhë e vitit të kaluar.
Deri në fund të vitit pritet që të ardhurat në buxhet të arrijnë në 320 miliardë lekë, ose 23.7% e PBB-së. “Kjo është ndër rëniet më të rënda të të ardhurave në ekonominë shqiptare, përjashto 1997. Në këtë performancë negative nevojiten jo më pak se 24 miliardë lekë borxh shtesë”, – tha Cani.
Shpenzimet pritet të jenë 405 miliardë lekë. Deficiti aktual dhe ai i pritshëm i buxhetit janë më të lartë sesa parashikohen.
Cani theksoi se e vetmja zgjidhje është thyerja e kufirit të borxhit publik meqë paratë janë harxhuar ndjeshëm.
“Borxhi në fund të vitit nuk do jetë 64% e Prodhimit të Brendshëm Bruto, sa parashikonte qeveria e mëparshme, por mbi 67%, pa llogaritur këtu borxhin e fshehtë për pagesat e papaguara, pasi po të shtojmë dhe këtë pjesë të borxhit, detyrimet që shteti u ka bizneseve, deficiti do të arrijë jo më pak se 71% të PBB-së”, – tha Cani.
Për vitin 2014, synimi kryesor është për ta vënë borxhin nën kontroll, por aq sa për të mos frenuar dhe rritjen ekonomike, që është aq shqetësim sa dhe borxhi, tha ministri i financave.
Për vitin 2014 pritet që borxhi të arrijë në 72-73% e PBB-së, por mbetet të saktësohet nga projektbuxheti i vitit 2014. Në afatin e mesëm, deri në 2018, objektivi është i vështirë, por deri diku i realizueshëm, tha Cani, duke synuar ta ulë këtë nivel në 60% të PBB-së.
Faturat
Cani bëri më pas një ekspoze të detyrimeve të papaguara nga shteti. “Faturat që presin prej muajsh likuidimin nga thesari janë 9 miliardë lekë, duke penguar aktivitetin në kopshte e shkolla dhe realizimin e punëve publike; përveç kësaj janë dhe 6 miliardë lekë kërkesa, por të paplanifikuara në buxhet për pagesa sociale; TVSH për t’u rimbursuar është 6 miliardë lekë, pa përfshirë dhe 7 miliardë lekë që nuk janë të certifikuara; 10 miliardë lekë është tatim fitimi i parapaguar nga biznesi por që nuk është kthyer nga administrata tatimore.
Për vitin 2013, tha Cani, rritja ekonomike nuk arrin 3.1%, por diku 1.7-1.9%, pra gati e përgjysmuar nga ajo e parashikuar.
Ministri pohoi se po bashkëpunohet me FMN, Bankën Botërore me synimin që buxheti i 2013 që është e imponuar tashmë të rishikohet, të jetë sa më realist, dhe në të njëjtën linjë do të jetë dhe buxheti i 2014.
“Gjendja është vërtet e rëndë po jo e pashpresë”, – tha Cani. “Relativisht shpejt do të shohim përmirësime nga ky realitet i hedhur ku na ka futur qeveria e kaluar. Përmasat reale sa vijnë e njihen dhe ne ishim të përgatitur për masat që do merreshin”.
Buxheti
Cani shtoi se do të dërgohet shumë shpejt buxheti i 2013 për rishikim në ulje të të ardhurave, me 40 miliardë lekë më pak nga sa ishte parashikuar.
Sipas tij, do të ulen shpenzimet dhe do të rritet dhe deficiti me 24.25 miliardë lekë. “Po bëjmë përpjekjet për të kapur kohën e humbur nga mospagesat në thesari. Shpresojmë të paguajmë 9 miliardë lekët e prapambetura deri në fund të vitit.
Deficiti buxhetor deri në fund të vitit, sipas Canit, do të jetë dikur rreth 84-85 miliardë lekë.
Ministri i financave shtoi se për fazën e emergjencës do të synohet përmirësimi i politikës së taksave dhe rritja e eficencës së mbledhjes së të ardhurave, do të luftohet evazioni dhe do të rritet baza e tatimpaguesve. Cani shtoi se do të prezantohet taksa progresive në të ardhurat personale, do të hiqet taksa e biznesin e vogël, do të rritet tatim fitimin, do të shlyhen detyrimet ndaj bizneseve, do mbështete shtresat në nevojë, do të hiqet TVSH për ilaçet.
Cani përmendi se mjaft i rëndësishëm është dhe rishikimi i skemës së pensioneve.
FMN, ulja e deficitit të fillojë në 2015-ën
Edhe përfaqësuesi i FMN-së, Naddem Ilahi shtoi se ekonomia është e dobët, po ashtu dhe kërkesa e brendshme, ndërkohë që kreditimi është i ngadaltë. Ilahi tha se FMN pret që rritja ekonomike të jetë 1.7% këtë vit.
Përfaqësuesi i FMN-së u ndal gjatë tek detyrimet e pashlyera ndaj biznesit. “Vitin e kaluar e konstatuam këtë problem dhe tashmë ai është përkeqësuar. Duam të vlerësojmë se sa mund të jetë ai dhe ky është ushtrimi i parë që ne ndërmorën për të përcaktuar detyrimet e prapambetura”. Sipas një vlerësimi paraprak, FMN konstaton se detyrimi i shtetit ndaj biznesit është 56 miliardë lekë, 4% e PBB-së, si rrjedhojë e pagesave të prapambetura në transportin publik, arsimit, shëndetësisë. Nëse i përfshihen këto, atëherë borxhi do t’i kalonte 70% të Prodhimit të Brendshëm Bruto. “Është një situatë serioze me ekuilibra të zhbalancuar makroekonomikë, në një kohë kur mjedisi ekonomik është i dobët”, – tha Ilahi.
FMN rekomandoi që për të zgjidhur problemin e detyrimeve të prapambetura, qeveria duhet të bëjë përpjekje për të dokumentuar në mënyrë sistematike nivelin e detyrimeve. Pasi të përcaktohet vlera, të shpallet një plan se si ato duhet të shlyhen, pasi këto detyrime ato kanë ndikuan negativisht në ekonomi dhe kreditim.
Edhe përfaqësuesi i FMN-së përsëriti që pensionet janë një problem i madh për buxhetin dhe duhet të mendohet seriozisht për një reformë pensionesh nga viti 2015. Duhet realizuar dhe reforma në sektorin e energjisë.
