Poezi/ Poetika e brendshme muzikore, përshkruese dhe medituese e bëri të njohur Robert Hass-in, si poet. Kritika amerikane e vlerëson: është kaq i zgjuar sa kur lexon poezinë apo prozën e tij apo ta dëgjosh kur flet, të jep kënaqësi gati organike. Në shqip, këto poezi vijnë të përkthyera nga Rudi Erebara, me ciklin “E ardhmja ngjyrë jargavani”, botimet “Aleph”
Robert Hass
Sonet
Burri flet me gruan në telefon.
Ai e dashuron zërin e saj dhe e dëgjon me vëmendje
për çdo përdredhje të tonit. E njeh thellë.
Duke mos e ditur se çfarë pret të gjejë
nga ai zë, nga ëmbëlsia qytetare.
Ai studion, jashtë dritares, fara i jep formën e thyer
të pemëve dekorative.
Asi lloj që rritet në çdo kopsht, të tilla
sa asnjë hortikulturist nuk u vë dot emër. Katër dhomëza të harkuara
në të gjelbër të zbehtë, prapaskena harqesh të imët bimorë,
një palë shtretërish të zinj konikë me fara brenda çdo dhomëze.
Një gjeometri dëshire, miniaturë, Indiane a Persiane,
dashnorësh a zotash në apartamentet e veta.
Jashtë, bardhësi, kafshë të durueshme, hardhi të harlisura e shi.
Santa Luçia
Art e dashuri: ai ngre çadrën jashtë portës sime,
I pafaj, mishngrënës. Thua se dëshira
është vërtet një fyell, thua se kënga e vockël
zbret, e zbritur mund të të gjejë ty kudo.
Ai më sjell verë; ai beson tek artet
dhe i përdor ato për bukurinë. Ai më sjell
uthull në poçe të vogla balte, kartolina
të kodrinave nga Cuanne dëshira e ka lënë
vetëm, fermave të zbrazura në gusht dhe pemëve
të zbehta të gështenjave në Jas de Bouffan, gurëve embrionalë
të shtufës së çarë me mika nga plazhi.
Ai sjell trupin e tij grabitqar, të brishtë,
krejt të nxirë për verën si kore e kroasanëve
tek La Seine në Marina, barqet
e pelikanëve që’ vështrova përgjatë dunave të bardha
nën Pico Blanco në bregun Big Sur.
Më bën për të vjellë, kjo nginje ky dëshpërim.
II
Duke ecur nëpër shtegun e Pesë Burimeve, u përpoqa të mendohem.
Hithra djegëse, mana toke. Mjegulla u lëshua
mes pishave, harabela violetë bënë harqe
si trupa në ajrin e rrënuar. Të gjitha gratë
janë mazokiste. Isha kaq i ri, besoja
çdo fjalë që më thanë. Dyrer është i dorës së dytë.
Eva e Dyrerit ushqen gjarprin me mollë;
i përdredhur si gjarpër, maçoku në këmbët e saj, në këmbën e Adamit,
një mi. Frikë mashkullore, sy mashkullorë dhe art. Arti i dashurisë.
Ingre, jastëkë. Mendoj se erotikja
nuk është seksuale, vetëm kur ti nuk ke fat.
Aty ku degëzohet shtegu. Nuk është gjëza e dëshirës
ajo që më intereson mua; është gjëza
e duarve të mira, fieri i mbirë në parvazin e dritares,
faqet e bardha të një libri, dikush që thotë
jam i lodhur, dikush që ndez dritën.
III
I vijëzuar në dritare qyteti dridhet
por qielli është i zbrazur, i pastër. Zbrazëtia
është strikte: ajo më kënaq. Nuk qaj me zë.
Si të gjithë, përplas këmbën përdhe.
Oh, oh, oh, oh. Sytë plot me habi.
Guernika. Uliksi në plazh. Shoh
trupin tim në faljen e tij. Shoh trupin tim
duke shëtitur në Galeritë e Luvrit,
isha, çdo moment, lakuriq dhe i magjepsur.
Turistët llupnin vajzat e Firences
të Pollaiolos. Ai më kujton se jam piktor.
I dëgjoj fjalët e tij për mua: i bardhë, flori.
Më mirë të shëtis në qytet nëpër shi.
Mut qensh, aksidente trafiku. Cilido zot
atje është çmeritur brenda Shevroletit të vet
Një rregull i ri i amen-it fetar:
Agoni e mish, gjithçka tjetër e shpëlarë.
IV
Santa Luçia: sytë e mpiksur mbi një pjatë.
Mbështjella e gjarprit ishte gati e gjelbër
përgjatë maleve ku guri e rropi.
Më pëlqyen diellrëniet, muzgjet që binin erën e mandrave,
lulet e egra, të cilat nuk ishin të bukura,
të egrat e të imtat lule mëdosmëdo kalbeshin në barin e verdhë
pas një viti, etja në rrënjë,
mineralet. Ato kanë zgjuarsinë
e urisë. Lulëkuqet prehin kokën në diellin mëngjesor,
gqjujku rritet e trashë në faqeshkëmb, e vetëshëruar
në anë të gjiut. Ai do të pallojë. Sa fjalë e ëmbël.
Gjithë thithje. Unë dua më pak. Jo se i trembem
territ të madh të seksit, dritës së ëmbël e të mprehtë,
dritë si të jetë ujë që përhapet, mllef,
i butë si shiu. Çka dua ndodh
jo kur dreri ngrin në hije
dhe të sheh dhe ti nuk bën gëk
dhe prek vështrimin e saj veç një momentin më pas
kur ajo luhat veshin e vazhdon sërish të ushqehet.
Privilegji i të qenit
Shumë po bëjnë dashuri. Atje lart, engjëjt
në eterin e padridhshëm dhe kristalin e ashkut njerëzor
po i thurin flokët njëri-tjetrit, që janë luleshtrydhe të verdha
me përbërjen e lumenjve të ftohtë. Ata shohin poshtë
kohë pas kohe nga ekstaza e mangët —
mund t’u duken si zogj pa pupla
që lahen në burimin e pellgut të shtratit —
dhe pastaj një grua, që gati po vjen,
ia hap qepallat e mbyllura burrit dhe thotë,
Më shiko në sy, dhe ai e sheh. Apo është burri
që tërheq litarin e perdes në këtë teatër të errët?
Sido, shohin njëri – tjetrin;
dy qenie me sy të lidhur, lakmitarë,
të tronditur, lidhur për barku nga pafundësisht e ëmbla
rrëshkitësja ngjitëse, vështrojnë nga njëri — tjetri,
dhe engjëjt janë braktisur. E urrejnë këtë. Dridhen mallëngjyes
si litografi të lypësve viktorianë
me tipare të përkryera dhe lëkurë alabastre rrecka – rrecka
në rrugicat e ndyra të një romani.
I gjithë krijimi fyhet nga ky shqetësim.
Është si zhurma kërcitëse që bën hëna ndonjëherë
në ngritje. Të dashuruarit veçanërisht nuk e durojnë dot,
i mbush ata me trishtim të patreguar, ndaj
mbyllin sytë sërish dhe shtrëngojnë njëri-tjetrin, secili
duke ndjerë domethënien e vdekshme të trupit
që kanë magjepsur jashtë vdekjes për gati një orë,
dhe një ditë, duke vrapuar në perëndim, gruaja i thotë burrit,
u zgjova e trishtuar sot në mëngjes sepse e kuptova
se ti nuk munde, për aq shumë sa të dua,
shpirti im i dashur, të më shërosh vetminë,
ndërkohë që e preku në faqe për ta bindur,
se nuk desh ta vrasë me këtë të vërtetë.
Dhe burri në fakt nuk është vrarë,
e kupton që jeta ka kufij, që njerëzit
vdesin të rinj, dështojnë në dashuri,
dështojnë në ambicie. Vrapon krah saj, mendon
për trishtimin që grahën dhe shfrynë në kohën kur
po vinin, mbërthyer me njëri-tjetrin me të vjetrat e të shpikurat
forma mëshire dhe mirënjohje të ngathët, të gatshëm
për të qenë vetëm sërish, a të pakënaqur, ose fare pak
të dhembshur si çiftet në plazhin e verës
lexojnë artikuj revistash për intimen mes sekseve
për vete dhe njëri-tjetrin,
dhe shumica, e paditur, duke u këshilluar me engjëjt.
Një histori për trupin
Një kompozitor i ri, që punonte atë verë në një koloni artistësh, e kishte ndjekur atë prej një jave. Ajo ishte japoneze, piktore, pothuajse gjashtëdhjetë dhe mendonte se ai kishte rënë në dashuri me të. Ai dashuronte pikturën e saj dhe piktura ishte ashtu siç e lëvizte ajo trupin, përdorte duart, shihte atë drejtpërdrejt kur i kthente përgjigje argëtuese dhe vlerësuese pyetjeve të tij. Një natë, duke u kthyer nga një koncert, ata mbërritën në portën e saj dhe ajo u kthye nga ai dhe tha, “Më duket se ty të pëlqen të shkosh me mua. Dhe mua më pëlqen po ashtu, por duhet të të them që unë kam një masë tektoni të dyfishtë”, dhe kur ai nuk e kuptoi, “I kam të prera të dy gjinjtë”. Rrëzëllimi që ai mbante kudo në bark dhe në zgavrën e kraharorit — si muzikë — u tret shumë shpejt, dhe ai detyrua të shohë nga ajo dhe tha, “Më vjen keq. S’e bëj dot.” Shkoi pas në kabinën e tij dhe mendoi për pishat, dhe në mëngjes, gjeti një tas të vogël blu në verandë jashtë portës. Dukej se ishte i mbushur me petale trëndafili, por kur e ngriti lart mësoi që petalet e trëndafilit ishin sipër; pjesa tjetër e tasit — ajo duhej t’i kishte fshirë nga cepat e studios — ishte plot me bletë të vdekura.
Dedikim
Osip Mandelshtam
Tristia
Shkencën e ndarjes mirë e pata njohur
Flokëshprishur netësh ankestare.
Mbllaçiten buajt, pritja s’ka të sosur,
Të mbramen orë vigjiljesh qytetare,
Nderoj at’ rit të natës këndezore
Kur, teksa ngre të rëndën brengë rrugash –
Kundronin larg sytë përlotur prore
Dhe kuj’ e grave shkrihej këngë muzash.
Kush mund ta dijë ç’fsheh fjala – ndarje,
Dhe çfarë lamtumire ne na pret,
Ç’na parathotë këndezi tej dritarje
Kur në akropol zjarri kërcet,
Dhe në agshol të ndonjë jete të re
Kur kau përtyp prâjshëm bar e gjeth,
Përse o gjel, tellall’ i jetës së re
Mbi murin e qytetit krahët rreh?
Dhe gjej hare në t’rëndomtën tjerrje:
Kur druga sillet, boshti kërkëllin.
Kundro, karshi, porsi push mjellme
Zbathur rend Delija n’përqafim.
O, i cekët shtrat’ i jetës sonë,
O sa e mjerë gjuha ndër gëzime!
Gjithë si qëmoti, rishmi kthen gjithmonë,
Veç grim’ e njohjes ne na mbush galdime.
Shkruar qoftë: figurëz e tejdukshme
Prehet një pjate – larë deltinë,
E hapur si gëzof i një ketrushje
Përkulur sheh mbi dyll një çupëlinë.
S’e duam fallin për Erebin grek,
I grave dyll – për burrat – tunxh i gjallë.
Betejash shorti neve na hap shteg,
Atyre – vdekjen, duke shtirë fall.
1918
Përktheu nga origjinali rusisht: Agron Tufa
