Ana Kove
“Nimfa e pemës së humbur”, sintezë e një realiteti që ndan ndjesitë midis dy botëve; natyra femërore që percepton individin në një shoqëri ku përthyerjet mbeten brenda shqyrtimeve morale, si shqisë që zgjon instinkte të fjetura – në këtë realitet Ana Kove me librin e saj të ri, dhjetor 2012, krijon raporte kulturore mbi të cilat fjala ruhet si një shenjë perceptimi, pasqyrë drejt kërkimit të bukurive shpirtërore
Nimfa e pemës së humbur
Kisha tërë ditën me dhimbje koke dhe një ndjesi mbytëse po më vinte deri në fyt. Ndieja edhe paksa trazim në stomak. S’kisha futur gjë në gojë, por as po më shkonte mendja. Një marrje e lehtë mendsh më kujtoi se duhej të përtypja diçka. Sa për t’i dhënë forcë trupit, për të përballuar truket e çartura të trurit, që ku nuk shkonte. Isha në qytetin tënd dhe po endesha. Ishim gati të humbur. Kaq kohë larg! Kaq hapësira larg! Kaq njerëz larg! Pse lejuam kaq gjatë të hynin mes nesh realitete rastësore? Për të njohur më mirë veten, tjetrin, apo atë ç’ka kishim kaluar bashkë? Vendit bosh shpesh i dhashë kuptim kotësie dhe lëndimi. Kisha një peng: pamundësinë e kahershme për të njohur një pjesë tënden. Pasioni i madh dhe shumësia e pasioneve të vockla, që s’më jepnin dot çka etja ime grishte nga dita në ditë, më ishin topitur. Në kushtet e një logjike të ftohtë, mendova se kishte ardhur koha të plotësoja atë që u mungonte mendimeve të mia për ty. Kështu do të shpjegoja shumë gjëra që ndodhën apo nuk ndodhën mes nesh.
M’u desh të udhëtoja gjatë. Ishin zhbërë realitetet. Ideja se mund të të shija nga çasti në çast më bënte të pasigurt në çdo hap që hidhja dhe m’i çorodiste mendimet. Sikur të shiheshim papritur, kisha gati dhjetëra përgjigje pse ndodhesha aty. Herë mendoja se do të gëzoheshe shumë, herë mendoja se do të çuditeshe. Gjithkush mund të çuditej, por jo ti. Ti më njeh mirë. Nuk duhet të çuditesh. As nga rrugëtimi im i gjatë në kohë për të të gjetur. Ty. Veten. Pemën.
Po rrija e përqendruar në katër anët e sheshit të vetëm, duke hamendësuar se aty mund të vije patjetër. Vështrimi më tretej mbi silueta njerëzish, që nga larg dukeshin si ti. Orët iknin. Shpresa se mund të të shihja rastësisht filloi të shuhej bashkë me ditën. Nën dritat e neoneve të nemitura pemët m’u bënë të gjitha miqësore. Cila mund të ishte? Terri që ato përçojnë natën shtohej nga ankthi i vazhdueshëm brenda meje. Unë isha aty dhe askush s’e dinte. As ti. Marrëdhënia jonë nuk ishte bërë kurrë aq intime, deri në detajet e rrugëtimeve tona me mendje. Gabim. E di. Por ka ende kohë, ndaj jam këtu. Për jetëgjatësinë e këtij pulsimi të njëkohshëm në jetën e pemës ku frymonim të dy. Po të ketë vdekur? Vdes eliksiri që më mban gjallë mua, Driadën e saj. Dhe mitin.
Do ta gjej se s’bën. Pemët janë si poezi të gjalla. Nuk vdesin si njerëzit. Jo si të gjithë njerëzit.
Kavilja
Sa kavilje të bukura paske!
Kavilje? S’më kishte shkuar mendja se mund të bëhej kompliment për kaviljen. Në ditë plazhi, kur trupi nxin, e fundit gjë që bie në sy në gjithë atë lakuriqësi është kavilja. Po fërkoja këmbët më gjatë te kjo pjesë e parëndësishme, pasi kisha kaluar duart në të gjitha zonat e zbuluara. Kisha ngritur bikinin pak më lart se ç’duhej për t’u nxirë edhe në ato vende ku lëkura zakonisht mbetet e bardhë. Gjoksi vërtet nuk kërciste me këtë lidhje të sajuar, madje edhe kofshët aty-këtu kishin ca gjurmë të pakuruara celuliti, po kush e ndan mendjen të bëjë kompliment, nuk gjen pikërisht kaviljen.
E sapodalë nga deti, piklat e pathara të ujit dhe bulëzat e vajit të plazhit mbi tatuazhin në rrëzë të kaviljes dukeshin si bulëza vese mbi një gjethe të mbirë në shkëmb. Ginkgoja shndriste jo vetëm nga rrezatimi i diellit mbi të, por edhe nga vështrimi dhembshurisht, si mbi diçka që duhet ushqyer. Njeriu që më foli i kishte flokët të ngritur mbi ballë; mustaqet mbi buzë ia bënin ato edhe më të kuqe, çka nuk është e natyrshme për një mashkull.
U ndjeva keq për një çast, ndërsa po e shihja në buzë. Kurrë s’kisha puthur një burrë me mustaqe. Një ndjesi e brendshme më thoshte se nuk ishte turk. Nuk isha raciste. Unë vetë vija nga një vend i paragjykuar. Pastaj, se ç’kishte një ndjenjë të çuditshme solidariteti mes vendasve këtu dhe ne shqiptarëve.
– Alo! Ku humbe?
– Erdha! Për pesë minuta jam aty.
Njeriu më pa pak i habitur dhe më pyeti se në ç’gjuhë fola. A do të kishte pasur të njëjtën pamje çudie, nëse do të dëgjonte greqisht a sllavisht? A nuk na kanë thënë se shqipja është një nga gjuhët më të vjetra në botë? Na kanë thënë edhe se është gjuhë që nuk ka farefisni dhe i takon një dege të vetme. Të vetme! Ja, ashtu si unë edhe gjuha ime… E vetme edhe në këtë plazh brigjeve të Adanasë! M’u dhimbs vetja kur mendoja se më duhej edhe të ngazëllehesha tek dëgjoja fjalë të këtij vendi, që s’i zëvendësoja dot në gjuhën time.
“Nuk fle dot me këtë jastëk kaq të lartë, mund të më sillni një tjetër?” – mundohesha t’i thosha punonjëses së hotelit me anglishten time jo fort të mirë, por gjithsesi të pranueshme për t’u kuptuar jo keq. E vetmja fjalë që ndihmonte ishte “jastëk”. Kokën, gjumin, ëndrrat e mia i mbështesja mbi një fjalë të huaj. Gjergj Kastrioti, para se të bëhej Skënder bej, ku e mbështeste kokën dhe gjumin e tij? Diku e kanë mbështetur kokën njerëzit e vjetër të këtyre trojeve. Ku ishte fjala jonë, e një gjuhe të vjetër? Pse nuk e zbuluan e gjuhëtarët dhe historianët? Ç’qe ajo fjalë që krijuan më vonë dhe nuk zuri dot vend as nëpër libra?! Nënkresë. Po pse nën-kresë, “nën” është parashtesë me kuptim nënshtrimi?
– Alo!
– Erdha, zemër, erdha!
– Dëgjo, një nga këto punonjëset e hotelit ka ardhur me një jastëk në dorë, por s’po e kuptoj çfarë më thotë. Nuk di të merrem vesh me asnjë nga fjalët që i flas.
– Fute brenda dhe mos i thuaj asnjë fjalë më shumë!
– Kë, moj?
– Jastëëëkun!
I huaji po më vështronte sërish i çuditur. Këtë herë jo vetëm që s’kuptonte në ç’gjuhë po flisja, por mbase nuk po kuptonte arsyen e vështrimin tim të nervozuar, thua se ai e kish gjithë fajin. “Nuk paska qenë turk!” – mendova. Prapë kjo teoria e nënkresë, e nënshtrimit?! Mllefi im s’kishte pikë lidhjeje me asgjë që mund të bënte bashkë komplimentin për kaviljet, një palë mustaqe mbi buzë të bukura dhe njerëz mesatarisht në gjendje, që vinin të kalonin pushimet në këtë qoshe të Egjeut. Pse jo edhe të komunikonin. Tani ishte koha e komunikimit të kulturave. Jo vetëm me gjuhën e origjinës. Ç’dreqin kisha, atëherë?!
Shefi
Kur e pamë për herë të parë në korridor, menduam se ishte elektricisti ose punëtori i ashensorit, që kishte kohë i prishur. Pastaj u tha se ishte shefi i departamentit. S’para shiheshin më të veshur në atë mënyrë burrat që punonin në institucionet e shtetit: një palë pantallona në ngjyrë të errët, që i kalonin paksa kyçin e këmbës, por gjithsesi tepër të shkurtra për një pamje serioze; një pulovër leshi nga ato që bliheshin rëndom në tregun e veshjeve të përdorura dhe një kasketë të zezë të rrasur fort në kokë. Por ajo çka e bënte më qesharake pamjen e tij ishte një xhakavento me shumë motive.
Kishte kohë që prisnim drejtuesen e re. S’di pse mendonim se do të ishte drejtuese, ndoshta ngaqë kjo punë ishte më tepër e përhapur kohët e fundit te femrat. Edhe ajo që kishte ikur ishte femër. Kur morëm vesh se nuk do të kishim më shefe, menduam se do të ishim më mirë. Feminiliteti i gjithsecilës prej nesh do të kishte një konkurrente më pak. Ja, kaq në mënyrë naive mendojmë ndonjëherë, me gjithë investimet dhe mundin e shkollimit. Pastaj gati gjithë temën e thashethemeve të departamentit e zunë hamendësimet për shkollimin e shefit të ri. Frankofonët shpresonin në ringritjen e lavdisë së gjuhës së tyre të dashur. Edhe gjermanofilët shpresonin në heshtje se ishte vendi që kishte investuar shumë në kualifikimin e administratës në këtë sektor. Por italofilët dhe anglofonët ishin më të sigurt. Shpesh gjendeshim në diskutime pa fund me njëri-tjetrin se cila duhej të ishte gjuha e dytë e rëndësishme e të porsaardhurit, përveç anglishtes, për të pasur këtë vend pune. Në njoftimin e punësimit shkruhej qartë: “Njohuri të shkëlqyera të anglishtes dhe njohje e një gjuhë tjetër të Komunitetit Evropian”.
Pastaj erdhi ai. Pa u prezantuar zyrtarisht nga askush. As vetë nuk e bëri këtë gjë. Për hir të moshës, që s’kish nevojë për prezantim, po i thoshim njëri-tjetrit se do të ishte nga ata të brezit që ka studiuar në Hungari, Çeki, Poloni ose në Gjermaninë Demokratike. Ata që kishin studiuar në ish-Bashkimin Sovjetik nuk ishin më të pëlqyer këtyre kohëve. Se diku duhej të kish studiuar, dreqi e mori! Qoftë edhe sa të përmbushte kriterin e një gjuhe të huaj. Çfarëdo të ishte ajo, qoftë edhe kineze. Bisedat tona paskëshin qenë të gjitha humbje e madhe kohe! Më e frikshme se ajo çka mund të konstatoje fare mirë me sy të lirë, ishte ajo që dëgjoje me vesh të lirë: shqipja, aq e domosdoshme në standard për punën e departamentit, gati tingëllonte gjuhë e huaj. Thuaj se nuk tejkalohen kriteret e konkurrimit në administratë pastaj. Ha-ha-ha!
Ja, kështu filluam të qeshnim pastaj, ngaqë nuk qanim dot. Se kujt t’i qaheshim, xhanëm?!
Mesazh
Dita ime e lindjes. Isha e lodhur nga festa dhe zhurmat që më sillte. Dikur gëzoja vërtet. Sa më shumë kalonin vitet, aq më shumë doja ta zhbëja datën. S’më trembte mosha dhe vitet që iknin. Ato iknin bukur. Por gjithë ajo zhurmë disi e panatyrshme. Pavarësisht vëmendjes që kisha këtë ditë, kafen e parë doja ta pija vetëm, mundësisht në një bar pa njerëz. Pa praninë e askujt. Telefoni s’pushonte. Mesazhet po ashtu.
Vëmendja e të tjerëve. Si mund të jetojmë me të? Keq! Nuk çlirohemi dot. Natyrshmëria brenda nesh vuan. Ndrydhet. Ndryshket. Si mund të jetojmë pa të? Edhe më keq ndoshta.
E “vetëvendosur” në një ambient pa dekor feste, isha në pritje të një urimi gjoja të veçantë, që ende s’po vinte. Në sfond ishte një muzikë e lehtë, pa fjalë. Vetëm tinguj. Dukej sikur atyre kohëve edhe unë komunikoja vetëm me tinguj. Gjithnjë e më pak fjalë. Kthim në parahistorinë e komunikimit.
* * *
Në tavolinën ngjitur gjendej dikush. Po shihte rreth e rrotull si i trembur dhe po maste me sy hapësirat. Ishim aq ngjitur, sa gati dëgjonim frymëmarrjen e njëri-tjetrit. Porositi një birrë. Ndërsa unë isha gati në mes të filxhanit me kafe të gjatë dhe mendimeve endur edhe më gjatë. Më vonë një vajzë u ul me shpejtësi rrufeje përballë tij, po dhe përballë meje. Djali më ktheu shpinën, si për të qetësuar të porsaardhurën se aty ishte vetëm për të. Asaj aq i bëri prania ime.
– Ç’është ky alkool që në mëngjes?
Ai i tha se ishte birrë joalkoolike.
Edhe sikur të mos doja, më duhej t’i dëgjoja të gjitha.
Biseda e tyre ishte e panatyrshme për një çift të rinjsh në një lokal krejt të zbrazët, ku zakonisht takohen ata që janë shumë të njohur. Ose çifte në fillim të njohjes për të adhuruar njëri-tjetrin. Vajza po i ankohej se ai i kishte sjellë gabim një linjë kozmetike. Djali i kërkonte vëmendje për të tjera gjëra. Për ato që të dashuruarit flasin shpesh.
– Nuk më përshtatet me pehashin e lëkurës kjo linjë, e kupton?!
E kuptonte vallë ai?
Po pse tani për kremrat e tua duhet të paguaj unë?
Ai nuk duhej ta përmendte pagesën. Tani ishte ajo që nuk po e kuptonte.
– Nuk e kam fjalën për paratë, por për kohën që po humbasim duke folur për to. Porosit një linjë tjetër dhe boll!
Ai po ulte zërin gjithnjë e më shumë. Unë shihja me ankth ekranin e telefonit. Ndiqja melodinë e njohur të mesazheve. Dhe emrat, që nuk bënin dot muzikë. Në sfond befas u shuan tingujt. Dhe brenda meje. Të gjithë. Edhe tingujt e shurdhët.
* * *
Ajo filloi të ankohej sërish. Të thoshte se ishte shëndoshur. Po tregonte një plan të detajuar dobësimi dhe mundimi që i duhej të vuante në një qendër estetike. Madje, duhej të kalonin më vonë andej, që ai të paguante faturën.
E terrorizuar nga shpjegimi me detaje i kalorive që duhej të konsumonte në ditë, filloi të më vinin të përziera. Kur po fliste për pistën e vrapimit, më dukej se mendimet më kishin marrë vrapin në një pistë akulli dhe gati në theqafje vërtitesha si fugë, pa mundur të shpëtoja. Pa mundur të bërtisja. As për ndihmë. Mungesa asfiksuese e zanoreve këso kohësh më ish bërë si mungesa e ajrit.
Ç’ndreqin doja aty atë çast?! Shpesh kam ndjesinë se në ngjarjet e jetës sime asnjëherë nuk gjendem në vendin e duhur. As me mendime.
Si mund të paguaje për të dëgjuar të tilla gjëra, qoftë edhe me kohën tënde?!
E kronometruar jo vetëm në dëshirat e saj, por edhe në kohë, ajo tha se duhej të ikte. Kishte shumë punë. Nuk buzëqeshi asnjëherë. As zëri s’i dridhmoi fare. S’tha asnjë fjalë dhembshurie. Djali e pyeti në mund të shiheshin në mbrëmje. Ajo përmendi sërish stresin, por… ndoshta mund të shiheshin të nesërmen. Pastaj u ngrit të ikte. Ndërsa unë po rrija më shumë se ç’duhej. Thjesht kisha ndjesinë e pritjes. Trutë më ishin bllokuar, aq sa s’dija ç’prisja. Pranë meje ishte vetëm telefoni. Ah!… Po i kërkoja vëmendje një objekti pashpirt. Për të qenë prapë vetëm. Vëmendje duke pritur?!
Në pragun e derës vajza u kthye mbrapsht. Na u ndeshën vështrimet.
Më pa gjatë: “Unë duhej të lumturohesha që s’kisha probleme me lëkurën. Dhe as me format e trupit”. Pastaj më shkeli syrin miqësisht: “Meshkujt vetëm kështu duhen trajtuar”.
Pashë instinktivisht telefonin. Pastaj atë, si e zënë në fajin e pabërë kurrë. Kaloi vështrimin tek telefoni im dhe në sy iu duk një shkëndijim ironie: “Eeej, shkundu, shushkë! Kur kërkon pak, nuk merr aspak!”
Shënim: Ana Kove lindi në qytetin e Pogradecit më 25 prill 1968. Në vitin 1990 mbaroi studimet në Universitetin e Tiranës në degën Gjuhë-Letërsi. Studimet pasuniversitare master i përfundoi në vitin 2004 në Gjermani me temën “Libri dhe komunikimi ndërkulturor”. Ka botuar librin me proza “Shën Valentin, ku ishe?”, si pjesë e kolanës së librave “Creative City”, mbështetur nga projekti “Qytetet Krijuese”, Pogradec; vëllimin me poezi “Djegë ujërash”, mbështetur nga Swiss Cultural Programme in the Western Balkans SCP; është autore tekstesh shkollore për letërsinë dhe gjuhën dhe redaktore shkencore e letrare e shumë librave mësimorë dhe artistikë. Si përkthyese e gjuhës gjermane në shtypin letrar njihet me përmbledhjen “Mjeshtër të prozës së shkurtër gjermane”, përzgjedhur prej saj, si dhe me poetët Paul Celan, Sara Kirsch, Ingeborg Bachmann, Marie Luise Kaschnitz, së fundi Herta Muller etj. Aktualisht është doktorante e shkencave gjuhësore pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike, Tiranë. Libri i saj më i fundit, “Nimfa e pemës së humbur”, botohet në dhjetor 2012 nga shtëpia botuese “Media Print”.
